گذار از بحران کرونا و پسا کرونا در پرتو حقوق بشر  (به مناسبت روز جهانی حقوق بشر)

       مترجم:دکتر حامد ملکی پور (پژوهشگر حقوق بین الملل)

«حقوق بشر جهانی از کجا آغاز می شود؟در مکان های کوچک و بسیار نزدیک، آن قدر نزدیک و بسیار کوچک که در هیچ نقطه ای از نقشه ی جهان دیده نمی شوند. تا زمانی که حقوق بشر در جایی معنا نداشته باشد، هر نقطه از این جهان  بی هویت خواهد ماند. بدون اقدام هماهنگ شهروندان برای حمایت از حقوق بشر،بیهوده به دنبال پیشرفت در جهانی بزرگتر خواهیم بود.» (آنا النور رزولت).

آیا بحران کرونا می تواند نقطه عطفی برای اقدام جهانی در ارتباط با حقوق بشر باشد؟ذیلا ضمن پاسخ به این پرسش،به شرایط پساکرونایی نیز در پرتو حقوق بشر خواهیم پرداخت.

1-چرایی و چیستی اقدام برای مدیریت بحران

بشر ضرورت نهفته در نقل قول از روزولت را در روزهای همه گیری کرونا بیشتر درک کرده است و شاید بتوان مصداق عینی و مفهوم جملات موجز و آرزومندانه ی طراح اصلی اعلامیه جهانی حقوق بشر را در بیانیه دبیر کل سازمان ملل به مناسبت روز جهانی حقوق بشر سال 2020 به گونه ای برجسته تر یافت :«اولا: نقض حقوق بشر تحت تاثیر همه گیری کرونا به همه ی ما آسیب می رساند.ثانیا: آنچه که توسط همه گیری برجسته تر شده  این است که حقوق بشر فراگیر است  و از همه ی ما محافظت می کند.» به واقع بحران همه گیری کرونا در سال 2020 حقوق بشر را آسیب پذیر تر ساخته است.شاید به همین دلیل  زمینه و پیام اصلی روز جهانی حقوق بشر” بازیابی بهتر- ایستادگی برای حمایت از حقوق بشر” است .این عنوان دقیقا با فراخوان دبیر کل جهت اقدام برای حقوق بشر در واکنش به بحران تناسب دارد . به این معنا که واکنش موثر ایجاب می کند که تمرکز اصلی در فرآیند بازسازی بهتر، از تضمین به رعایت حقوق بشر باشد. ما تنها در صورتی به اهداف مشترک جهانی خود دست خواهیم یافت که بتوانیم فرصت های برابر برای همه ایجاد کنیم و به ویژه در سال پیش رو، شکست های تحمیل شده از همه گیری ویروس کرونا بر بشریت را شناسایی و بررسی  نماییم و از معیارهای حقوق بشر برای مقابله با نابرابری های نظام مند بین نسلی و  تبعیض ها بهره ببریم.

دهم دسامبر فرصتی است برای تاکید مجدد بر اهمیت حقوق بشر در بازسازی جهانی که ما خواهان آن هستیم و نیز نیاز به همبستگی جهانی و همان طور، پیوند ما و انسانیت مشترکمان.فراموش نکنیم که همه گیری ویروس کرونا تاثیر نامتناسبی بر گروه های آسیب پذیر از جمله کارکنان خط مقدم، افراد دارای معلولیت، سالخوردگان، زنان ، دختران و اقلیت ها داشته است .همچنین همه گیری این ویروس دستاویزی برای اقدامات امنیتی سنگین و سرکوبگرایانه ای شده که فضای مدنی و آزادی رسانه ها را محدود می کند و در نتیجه حقوق بشر را تضعیف می نماید .

با فراخوان عمومی اقدام توسط سازمان ملل برای حمایت از حقوق بشر، ما قصد داریم عموم مردم، شرکایمان و خانواده سازمان ملل را به تقویت  اقدام تحول آفرین متعهد کنیم و نمونه هایی عملی و الهام بخش را به نمایش بگذارند تا بتوانند در پرورش جوامع مقاوم تر و عادلانه تر سهمی داشته باشند.اقدام اما محتوا و مفهومی جز همبستگی و همکاری به عنوان واکنش به همه گیری کرونا نخواهد داشت .

حقوق بشر باید در هسته مرکزی دوران پسا کرونا قرار گیرد. بحران کرونا، با تعمیق فقر، رشد نابرابری ها و با ایجاد تبعیض ساختاری و ریشه ای و سایر شکاف ها حمایت از حقوق بشر را به چالش کشیده است. تنها با اتخاذ اقدامات و تدابیر مرتبط و پیشرفت حقوق بشر می توانیم این خلاء به وجود آمده ناشی از این ویروس را در جهان مسدود نماییم و جهانی بهتر، انعطاف پذیرتر،عادلانه و پایدار بسازیم.

2-چگونگی اقدام برای مدیریت پسا بحران

پایان هر نوع تبعیض:تبعیض ساختاری و نژاد پرستی، بحران را دامن زده است. برابری و عدم تبعیض از الزامات اساسی برای جهان پسا کرونا ست.

شناسایی نابرابری ها: برای بازیابی پس از بحران، باید نابرابری های ناشی از  همه گیری کرونا را شناسایی نماییم. بدین منظور، نیاز داریم که حقوق فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی را اعتلا بخشیم و از آن حمایت کنیم.

در واقع برای دوره ی پسا کرونا، ما نیاز به یک قرارداد اجتماعی نوین برای یک دوره ی جدید داریم.چنانکه دبیر کل در پیام خود اشاره نموده است: «در روز حقوق بشر و در سایر روز ها اجازه دهید به گونه ای جمعی تصمیم بگیریم که با بهره گیری از حقوق بنیادین بشر برای رهایی از همه گیری کرونا و ایجاد اینده ای بهتر برای همه عمل کنیم .»

تشویق مشارکت عمومی و همبستگی: همه با هم هستیم. از اشخاص تا دولت ها ، از جامعه مدنی و جوامع محلی گرفته تا بخش خصوصی. هر کس نقشی در ساختن دوره پسا کرونا دارد، به گونه ای که برای نسل های فعلی و آینده بهتر باشد. ما باید تضمین کنیم که صدای آسیب پذیرترین و تاثیر پذیرترین افراد در فرآیند باز سازی شنیده می شود.رویکرد های تفرقه افکنانه اقتدارگرایی و ملی گرایی در برابر تهدید جهانی بی معناست.برای غلبه بر این همه گیری و محافظت از ما برای اینده به چارچوب فراگیر مبتنی بر حق مانند پوشش سلامت برای همه نیاز داریم .

3-حقوق بشر و اهداف توسعه ی پایدار

حقوق بشر در بطن اهداف توسعه ی پایدار قرار دارد،  همان طور که در نبود کرامت انسانی ما نمی توانیم امید نیل به توسعه ی پایدار داشته باشیم. حقوق بشر با تحقق همه ی اهداف توسعه ی پایدار تضمین می شود و اهداف توسعه ی پایدار با پیشرفتهای حقوق بشری محقق می گردند و باید بررسی و مشخص شوند که چگونه نهادهای سازمان ملل باید تلاش کنند تا حقوق بشر را در مرکزیت و محوریت کار خود قرار دهند.

ما به توسعه ی پایدار برای مردم و سیاره نیاز داریم دستور کار 2030 و توافق پاریس پایه و اساس بهبودی و بازسازی هستند که هیچ کس در آن نادیده انگاشته نمی شود.

نهایت آنکه فراخوان دبیر کل برای اقدام بیانگر نقش اصلی حقوق بشر در واکنش به بحران برابری جنسیتی، مشارکت عمومی و توسعه پایدار است،ضمن آنکه روزهای بین المللی فرصتی برای آموزش مردم در مورد مسایل نگران کننده  ، بسیج اراده و منابع سیاسی برای رسیدگی به مشکلات جهانی، مورد تجلیل قراردادن و تقویت دستاوردهای بشریت است. درست است که روزهای بین المللی قبل از تأسیس سازمان ملل متحد وجود داشته اند ، اما سازمان ملل متحد آنها را به عنوان ابزار حمایتی قدرتمند، پذیرفته است.برنمای برگزیده شده برای روز جهانی حقوق بشر با عنوان «بازیابی بهتر-ایستادگی برای حمایت از حقوق بشر»نیز دربرگیرنده ی چالش ها و نگرانی هایی است که در چنین روزی باید مورد یادآوری و مرور قرار گیرند.

منابع:

1)Human Rights Day /United Nations at:

http://www.un.org/en/observances/human-rights-day

2)Antonio Guterres on Twitter at:

https://tiitter.com/antonioguterres/status/13368931513912172960?s=20/  #StandUp4HumanRights