علاوه بر محدوده ۱.۵ درجه، برنامه اقلیمی جدیدی نیاز است

علاوه بر محدوده ۱.۵ درجه، برنامه اقلیمی جدیدی نیاز است[۱]
Daniel Quiggin

Tim Benton
مترجم: کتایون اشرفی
دانشجوی دکتری حقوق بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبایی
ویراستار علمی: دکتر سید علی حسینی آزاد
پژوهشگر عالی حقوق بین‌الملل و مدرس دانشگاه

هدف موافقت‌نامه پاریس، کمک به جلوگیری از تاثیرات اقلیمی در آینده بود که امروز در حال فرا رسیدن است. اگر هدف ۱.۵ درجه سانتی‌گراد حاصل نشود، جهان به رویکرد متفاوتی نیاز خواهد داشت.
هدف از محدود کردن افزایش دمای جهانی به ۱.۵ درجه سانتیگراد ‌ بالاتر از سطوح ماقبل صنعتی، از زمان موافقت‌نامه پاریس ۲۰۱۵ یک آستانه توتمیک(سمبلیک) بوده است که صرف نظر از شعار سیاسی، نشان می‌دهد که آیا تغییرات اقلیمی در محدوده قابل کنترل قرار دارد یا خیر.
در ژوئن ۲۰۲۳ دمای جهانی همراه با امواج گرما، آتش‌سوزی‌های جنگلی و سیل که همه بخش‌های جهان را تحت تاثیر قرار داد، موقتا از محدوده خود خارج شد.
با نزدیک شدن به کاپ۲۸ ، دانشمندان، روزنامه‌نگاران و سیاستمداران اعلام می‌کنند که «۱.۵درجه را زنده نگه دارید»، «۱.۵درجه مرده است» یا «هر قسمت کوچکی از درجه مشخص شده، مهم است».

اصرار بر تایید یا تکذیب محدوده ۱.۵ درجه، باعث غفلت از موضوع اصلی می‌شود‌
با این حال، هر دو روایت «۱.۵درجه را زنده نگه دارید» و «۱.۵ درجه مرده است»، ممکن است موضوع اصلی را از دست بدهند.
۱.۵ درجه موضوع مهمی است- این درجه، سطحی از گرمایش را نشان می‌دهد که فراتر از آن “نقاط اوج” بحرانی ممکن است، شکسته شوند. اما این آستانه در زمانی تعیین شد که تاثیرات تغییرات اقلیمی همچنان خطر آسیب در آینده بود و دستور کمی برای تغییر در هر کشوری وجود داشت.
امروزه تاثیرات اقلیمی واقعی، موجود و بدتر شده است. شهروندان جهان که به طور فزاینده‌ای از تغییرات اقلیمی آسیب می‌بینند، ممکن است به زودی خواستار اقدامی شوند که با تاثیرش بر مبنای یک هدف انتزاعی سنجیده نمی‌شود. در عوض، نیروهای اجتماعی قدرتمند جدید می‌توانند ظهور کنند که خواستار تغییرات تحول‌آفرین باشند. برای آن احتمال طرحی جدید مورد نیاز است.

چه قدر به آستانه ۱.۵ درجه سانتیگراد ‌ نزدیک شده‌ایم؟
هیئت بین‌دولتی تغییر اقلیم(IPCC) تخمین می‌زند که در یک سناریوی انتشار متوسط، جهان احتمالا در سال ۲۰۳۰ از ۱.۵ درجه سانتیگراد فراتر خواهد رفت و با احتمال ۵۰ درصدی محدود کردن دما به ۱.۵ درجه سانتیگراد، بدون افزایش بیش از حد مجاز، قبل از سال ۲۰۲۵ انتشار گازهای گلخانه‌ای باید به اوج خود برسد.

با توجه به این که انتشار گازهای گلخانه‌ای به بالاترین حد خود رسیده و شروع سال ۲۰۲۵ نزدیک است، جای تعجب نیست که برخی می‌گویند “آستانۀ ۱.۵ درجه مرده است”
با این حال، با توجه به این که انتشار گازهای گلخانه‌ای به بالاترین حد خود رسیده و شروع سال ۲۰۲۵ نزدیک است، جای تعجب نیست که برخی می‌گویند “آستانۀ ۱.۵ درجه مرده است”.
افزایش دما ممکن است – حداقل به طور موقت – تسریع شود؛ زیرا با توجه به چرخهEl Niño-La Niña ، اخیرا پس از یک دوره طولانی خنک‌کننده غیرمعمول(لا نینا) در حال تبدیل شدن به چیزی است که گرم شدن سخت (ال نینو) تلقی می‌شود.
این تغییر به سازمان جهانی هواشناسی(WMO) کمک کرده است که با احتمال ۶۶ درصدی، پیش‌بینی کند بین سال‌های ۲۰۲۳ تا ۲۰۲۷ برای حداقل یک سال، درجه گرما از ۱.۵ درجه سانتیگراد پیشی گیرد.

از هدفی انتزاعی تا تاثیرات دنیای واقعی
در مسیری که جهان در حال حاضر می‌رود، طی یک یا دو دهه، تاثیرات تغییرات اقلیمی ممکن است از توانایی جوامع برای سازگاری فراتر رود.
عبور از آستانه ۱.۵ درجه سانتیگراد ممکن است منجر به تسریع این تاثیرات شود؛ چرا که نقاط حساس اقلیمی و سیستم زمین زیر پا گذاشته شده است.
الگو‌های اخیر هیئت بین‌دولتی تغییر اقلیم مجموعه‌ای از چنین «نقاط اوج» ناگهانی را نشان می‌دهد که بین ۱.۵ درجه تا ۲ درجه سانتیگراد رخ می‌دهد (البته با عدم قطعیت قابل توجه).
بنابراین بیش از ۱.۵ درجه سانتیگراد، خطر ایجاد تغییرات اقلیمی مهارنشدنی را ایجاد می‌کند؛ جایی که تاثیرات اقلیمی به صورت غیرخطی رشد می‌کند.

اما صبر کنید، ممکن است نقض آستانه ۱.۵ درجه سانتیگراد موقتی باشد؟
سازمان ملل متحد در سپتامبر ۲۰۲۳، ارزیابی پیشرفت جهانی در راستای تحقق اهداف موافقت‌نامه پاریس را منتشر خواهد کرد. این گزارش ذخیره‌سازی جهانی احتمالا با برنامه‌ریزی برای «فراتر از موقتی بودن» ۱.۵ درجه سانتی‌گراد همراه خواهد بود.
فراتر از موقتی بودن، نیاز به حذف دی اکسید کربن از جو یا «انتشارهای منفی» و استفاده از جذب کربن و ذخیره‌سازی(CCUS) برای مهار انتشار گازهای گلخانه‌ای ناشی از سوزاندن مداوم سوخت‌های فسیلی است.

دو فناوری انتشار منفی که بیشتر بر آن‌ها تکیه می‌شود، پیچیده و در مقیاس مورد نیاز، اثبات نشده‌اند
دو فناوری انتشار منفی که بیشتر بر آن‌ها تکیه می‌شود، انرژی زیستی با جذب و ذخیره کربن(BECCS) و جذب مستقیم (کربن) هوا(DAC) است. در مقیاس مورد نیاز، این فناوری‌ها پیچیده و اثبات نشده هستند.
همچنین تمام فناوری‌های جذب کربن به ورودی انرژی قابل توجهی نیاز دارند. در جهانی که انرژی ایمن و مقرون به صرفه را در اولویت قرار می‌دهد، این هزینه ممکن است مانع بزرگی جهت به کارگیری آن‌ها در مقیاس بزرگ باشد. علاوه بر این، تاسیسات فناوری‌های انرژی زیستی با جذب و ذخیره کربن، جذب مستقیم هوا و جذب، استفاده و ذخیره کربن احتمالا از سال ۲۰۳۵ یا ۲۰۴۰ به بعد در حد کلان به کار گرفته خواهند شد.
به این ترتیب قبل از این که انتشار سوخت فسیلی در حد کلان تسخیر شده و انتشار منفی شروع شود، ممکن است تجاوز قابل توجهی از محدوده دمای ۱.۵ درجه سانتیگراد وجود داشته باشد. تا آن زمان، ممکن است نقاط اوج نقض شده باشند(تحریک شده باشند).
در حال حاضر وعده‌های آتی در مورد انتشار منفی، ممکن است کربن‌زدایی سریع‌تر را متوقف یا به تعویق اندازند. این اثر بازدارنده و تاخیری در واقع می‌تواند منجر به افزایش دمای اضافی تا ۱.۴ درجه شود.

آیا روایت ۱.۵ درجه سانتیگرادی هنوز ارزشمند است؟
این احتمال وجود دارد که روایت «۱.۵ را زنده نگه دارید»، در چرخه سیاسی بی‌ارزش یا کم‌ارزش باشد. استدلال متقابل این است که اگر روایت «۱.۵ مرده است» جایگزین شود، ما در معرض خطر رقابتی به سمت پایین هستیم؛ جایی که کشورها برنامه سوخت‌های فسیلی «burn-baby- burn»[۲] را دنبال می‌کنند تا نسبت به کسانی که تلاش می‌کنند انتشار گازهای گلخانه‌ای را محدود کنند، مزیت رقابتی کسب کنند. با این حال، شاید هر دو روایت بیش از پیش زائد باشند.

امروزه تغییرات اقلیمی وحشتی مربوط به آینده نیست. در این‌جا هر روز تاثیرات اقلیمی باعث آسیب می‌شود
امروزه تغییرات اقلیمی وحشتی مربوط به آینده نیست. در این‌جا هر روز تاثیرات اقلیمی باعث آسیب می‌شود. تجربه زندگی همه افراد روی زمین، به طور فزاینده‌ای نشان می‌دهد که این موضوع مشکلی فوری است، در حال رشد بوده و مدیریت نمی‌شود.
با افزایش هزینه‌های تغییرات اقلیمی، ممکن است با تقاضای شهروندان برای اقدام موثر و فوری، سیاست انتزاعی موافقت‌نامه پاریس متحول شده و یک نقطه اوج سیاسی ایجاد شود که در آن، کشورها با سریع‌ترین سرعت برای کربن‌زدایی رقابت می‌کنند. در صورت وقوع، طرحی جدید مورد نیاز خواهد بود.

برنامه اقدام جدید برای موفقیت به چه چیزی نیاز دارد؟
در کوتاه‌مدت باید سه اقدام را دنبال کرد. اول، دنیا باید از گرفتار شدن در انتشار سوخت فسیلی زیاد جلوگیری کند. اخیرا بسیاری از شرکت‌های سرمایه‌گذاری بزرگ تحلیل‌گرانی مرتبط با خطر اقلیمی را استخدام کرده‌اند و مسیری روشن برای تاکید بر خطرات اقلیمی که سبد سرمایه‌گذاری باید از آن‌ها اجتناب کند، وجود دارد.
دوم با تکیه بر این، پیام‌رسانی و سرعت انتساب تاثیر اقلیمی باید تقویت شود و در مورد این که رویدادهای شدید اقلیمی ناشی از تغییرات اقلیمی انسانی است، احتمالی قوی را مطرح سازد.
این ارزیابی‌های سریع جوامع رسانه‌ها، کسب‌وکارها و دولت‌ها را قادر می‌سازد که میان آسیب‌های تجربه‌شده و تغییرات اقلیمی کنونی ارتباط برقرار کنند.

‌ صفر خالص باید اصلاح شود؛ به همین دلیل متصدیان فعلی برای «خالص نمودن» انتشار گازهای گلخانه‌ای خود در آینده برنامه‌ریزی نکرده و در این مدت به روال معمول ادامه می‌دهند
سوم، صفر خالص باید اصلاح شود؛ به همین دلیل متصدیان فعلی برای «خالص نمودن» انتشار گازهای گلخانه‌ای خود در آینده برنامه‌ریزی نکرده و در این مدت به روال معمول ادامه می‌دهند. تمرکز باید بر کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای باشد (تا جایی که ممکن است، به انتشار صفر نزدیک شود).
انتشار منفی(قسمت خالص) باید به مواردی که واقعا باورپذیر است و به بخش‌هایی مانند فولاد، سیمان و کشتیرانی محدود شود؛ چرا که کاهش آن سخت است.
در میان ‌مدت باید بر سریع‌ترین مکانیسم‌های کاهش انتشار تمرکز شود.
پروژه‌های زیرساختی بزرگ دهه‌ها طول می‌کشد تا به کار گرفته شوند اما با توجه به نگرانی اجتماعی قانع‌کننده و قابل پذیرش، تغییر رفتار می‌تواند با سرعت بیشتری عمل کند.
اقدامات مربوط به بخش تقاضا در کشورهایی که بالاترین مصرف سرانه و انتشار گازهای گلخانه‌ای را دارند، بسیار مهم است.
طرح جدید باید شهروندان این کشورها را تشویق کند تا گوشت کمتری بخورند، افرادی که بیشتر از خطوط هوایی استفاده می‌کنند، پروازهای خود را کاهش دهند، طرح‌های مربوط به مقاوم‌سازی و عایق‌بندی خانه‌ها را در مقیاس بزرگ اجرا کنند، استفاده از حمل و نقل عمومی را به میزان قابل توجهی بهبود داده و در عین حال هزینه‌های مربوطه را کاهش دهند – در حالی که یارانه خودروهای برقی را افزایش می‌دهد.
برنامه‌ریزی منطقی و صریح که سهولت مدیریت تقاضا را در آینده پیش‌بینی می‌کند – زمانی که استقرار فناوری کم‌کربن فرا می‌رسد – می‌تواند به تسهیل چنین طرحی کمک کند.
آخرین و شاید دشوارترین راه برای دستیابی، نیاز به تلاش‌های دیپلماتیک جدیدی است جهت ایجاد انگیزه در کشورهایی (به ویژه کشورهای که انتشار زیادی دارند) که در غیر این صورت، مزیت رقابتی کوتاه‌مدت را بر منافع مشترک بلندمدت ترجیح می‌دهند.

اگر معیار ۱.۵ درجه «از بین برود»، لزوما پیام ناامیدی نیست. این باید به عنوان یک زنگ بیدارباش عمل کند که به برنامه‌ای جدید نیاز فوری دارد و این برنامه اقدام و امید واقعی را فراهم می‌کند
اگر معیار ۱.۵درجه «از بین برود»، لزوما پیام ناامیدی نیست. این باید به عنوان یک زنگ بیدارباش عمل کند که به برنامه‌ای جدید نیاز فوری دارد و این برنامه،اقدام و امید واقعی را فراهم می‌کند.
این امر مستلزم آن است که رهبران جهان صادقانه در مورد وضعیت فعلی صحبت کنند و با استفاده از برنامه‌ای متقاعد کننده، منسجم و یکپارچه یک رهبری راستین به منظور کاهش بی‌درنگ انتشار گازهای گلخانه‌ای در پیش گیرند.
با وجود شدیدتر شدن تاثیرات اقلیمی برای کسانی که امروز از این اثرات رنج می‌برند، وعده‌های مربوط به نجات ۱.۵ درجه سانتیگراد طریق فناوری آینده کافی نخواهد بود.[۳]

[۱] https://www.chathamhouse.org/2023/09/whether-15degc-alive-or-dead-new-climate-plan-will-be-required
[2] https://canadiandimension.com/articles/view/burn-baby-burn
[3] ویراستار ادبی: صادق بشیره(گروه پژوهشی آکادمی بیگدلی)