ارزیابی اعتبار تصویر دیجیتال منبع‌باز: راهنمایی برای قضات و حقیقت‌یابان[۱]
Raquel Vazquez Llorente, Sarah Zarmsky & Daragh Murray
مترجم: امین معتمدی
پژوهشگر حقوق بین‌الملل و مدرس دانشگاه
ویراستار علمی: دکتر محمد ستایش‌پور
عضو هیئت علمی دانشگاه قم
پست وبلاگ حاضر «ارزیابی تصاویر دیجیتال منبع باز (راهنمایی برای قضات و حقیقت‌یابان» را معرفی می‌کند، که به زبان‌های انگلیسی، فرانسوی ،اسپانیایی، عربی و اوکراینی در دسترس است. این راهنما نتیجه همکاری بین دانشگاه کوئین مری لندن، ابتکار عدالت جامعه باز، پروژه TRUE، مرکز حقوق بشر دانشگاه اسکس، مرکز حقوق بنیادین مدرسه هرتی، موسسه Mnemonic، مرکز حقوق بشر دانشگاه کالیفرنیا برکلی، موسسه حقوق بشر بوناورو دانشگاه آکسفورد و موسسه WITNESS است.
به طور گسترده پذیرفته شده است که اطلاعات دیجیتالی منبع‌باز می‌توانند نقش کلیدی در تحقیق و پیگرد حقوقی نقض‌های حقوق بشر، حقوق بشردوستانه و حقوق کیفری بین‌المللی ایفا کنند. برای نمونه محتوای ضبط شده در زمینه یک تظاهرات می‌تواند دیدگاهی در مورد ترکیب و ماهیت جمعیت ارائه دهد؛ پاسخ‌های پلیس را به تصویر کشد؛ و به ایجاد سیر زمانی از وقایع کمک کند. این محتوا می‌تواند از منابع متنوعی مانند پلتفرم‌های ایکس، اینستاگرام، یوتیوب، اسنپ‌چت، تیک‌تاک یا پخش زنده فیس‌بوک آمده باشد. این اطلاعات منبع‌باز می‌توانند نوری به وقایع یک روز بیاندازند و دیدگاه‌ها و نظریات متنوعی را ارائه دهند که پانزده سال پیش قابل تصور نبود. اما دادگاه‌ها یا سایر سازکارهای پاسخگویی، چگونه می‌توانند از این قبیل اطلاعات برای حسابرسی و عدالت استفاده کنند؟ هنگامی که این نهادها محتوای منبع‌باز را از یک شخص ثالث مانند یک سازمان غیردولتی، پژوهشگر دانشگاهی یا خبرنگار تحقیقی دریافت می‌کنند، چگونه می‌توانند ارزش تحلیل آن‌ها را ارزیابی نمایند؟ چگونه باید کیفیت و قابلیت اعتماد یک محتوای ارسالی منبع‌باز را ارزیابی کنند؟ این دقیقاً همان مشکلی است که «ارزیابی تصاویر منبع باز دیجیتال: راهنمایی برای قضات و حقیقت‌یابان» به دنبال حل آن است.
در سال‌های اخیر، شاهد بودیم که نهادهای تحقیقاتی و افراد متخصص حقوقی با ظرافت‌های شواهد دیجیتال – توانمندی‌ها و مشکلات آن‌ها – مواجه شده‌اند. در دوره‌ای که اطلاعات دیجیتال فراوان و به راحتی قابل دسترس است، اطلاعات منبع‌باز یا اطلاعاتی که هر فرد عادی می‌تواند مشاهده، خریداری یا درخواست کند، به طور فزاینده‌ای به عنوان شواهد در فرآیندهای حقوقی و ماموریت‌های حقیقت‌یابی استفاده می‌شوند. به عنوان مثال، اوایل امسال در دیوان بین‌المللی دادگستری، آفریقای جنوبی چندین ویدئوی منبع‌باز را برای نشان دادن ادعاهای نقض کنوانسیون نسل‌زدایی توسط اسرائیل ارائه داد. در دیوان کیفری بین‌المللی، رای بازداشت محمود مصطفی بوسایف الورفالی عمدتاً بر اساس ویدئوهایی که در فیس‌بوک منتشر شده بودند صادر شد (اگرچه قضیه به دلیل مرگ احتمالی متهم بسته شده است)، همچنین یک پلتفرم دیجیتال که تصاویر ماهواره‌ای و عکس‌ها و ویدئوهای منبع‌باز را جمع‌آوری می‌کرد، به عنوان شواهد توسط دفتر دادستان در قضایای مالی استفاده شد. لوازم منبع‌باز نیز محوریت مرکزی در یافته‌های ماموریت‌های حقیقت‌یابی اجباری سازمان ملل متحد در ونزوئلا و میانمار، همچنین کمیسیون تحقیق در مورد اعتراضات در سرزمین‌های فلسطین اشغالی و گزارش‌های گروه کارشناسان ممتاز در یمن بودند. از پست‌های رسانه‌های اجتماعی و تصاویر ماهواره‌ای گرفته تا ویدئوهای شاهدان، این قبیل محتوای دیجیتال قابلیت این را دارند تا دیدگاه‌های اساسی در مورد نقض‌های ادعایی حقوق بشر، حقوق بشردوستانه و حقوق کیفری ارائه دهند.
با این حال، به تازگی درباره این شواهد، پرسش‌هایی در مورد اصالت، قابلیت اعتماد و ارزش اثباتی آن‌ها مطرح می‌شود. به ویژه در دادرسی‌های قضایی، اتکای فزاینده به تصاویر منبع‌باز دیجیتال نیاز به سطح بالاتری از سواد تکنولوژیکی در بین افراد حاضر در دادگاه دارد تا اصول یکپارچگی و انصاف دادرسی‌ها حفظ شود.
ما امیدواریم این راهنما که در می ۲۰۲۴ منتشر شده است، به عنوان همراهی ارزشمند نه تنها برای قضات بلکه برای تحقیقات انجام‌شده توسط نهادهای بین‌المللی پاسخگویی مانند کمیسیون‌های تحقیق، ماموریت‌های حقیقت‌یابی، ماموریت‌های سازمان ملل متحد و نهادهای شبه‌قضایی مورد استفاده قرار گیرد.
بازگشایی راهنما: منبعی برای رمزگشایی از ادله منبع‌باز دیجیتال
این راهنما توسط گروهی از وکلا، صاحب‌نظران دانشگاهی، وکلای مدافع حقوق بشر و محققان منبع‌باز نوشته شده است. هدف از تدوین راهنما حاضر این است که فرآیند ارزیابی تصاویر دیجیتال منبع‌باز را رمزگشایی کند و یک نقشه راه برای ارزیابی اعتبار، قابلیت اعتماد و ارزش اثباتی رو به رشد از قبیل شواهد ارائه دهد. هدف ما ایجاد منبعی جامع برای کمک به متخصصان حقوقی و تحقیقی در نهادهای بین‌المللی است تا در هنگام ارائه شواهد توسط یک طرف دادرسی یا یک شخص ثالث یا از طریق یک گزارش خارجی به دست‌آمده بتوانند با دقت اطلاعات منبع‌باز دیجیتال آشنا شوند. این سند راهنمایی برای انجام تحقیقات منبع‌باز نیست، زیرا منابع زیادی در دسترس هستند و سایر رسانه‌ها بهتر می‌توانند این نوع راهنمایی‌ها را ارائه دهند. در عوض، این راهنما برای کمک به قضات، حقیقت‌یابان منصوب رسمی و سایر تصمیم‌گیرندگان در ارزیابی اطلاعات منبع‌باز با تشریح برخی از متداول‌ترین فنون تحقیقاتی منبع‌باز و ارائه بینش‌هایی در مورد نحوه انجام تحقیقات منبع‌باز تدوین شده است.
راهنمای حاضر به چالش‌های منحصربه‌فردی که اطلاعات منبع‌باز دیجیتال ایجاد می‌کند، نظیر فقدان نشانه‌های سنتی اصالت، منابع ناشناس یا ناشناخته، انتشار گسترده محتوا در سراسر اینترنت و روش‌های مختلفی که ممکن است محتوای غیرمعتبر باشد، می‌پردازد. همچنین اذعان می‌کند در حالی که تصاویر منبع‌باز آنلاین ممکن است همیشه آن چیزی نباشند که ادعا می‌شود – به دلایل متعدد مانند انتساب نادرست، ویرایش، تغییر فراداده، صحنه‌سازی وقایع و استفاده از هوش مصنوعی برای ایجاد یا دستکاری محتوا – بسیاری از این‌ها را می‌توان با استفاده از تکنیک‌های ممیزی مناسب شناسایی کرد. علاوه بر این، تصاویر دیجیتال غیرمعتبر ممکن است همچنان ارزش اثباتی داشته باشند.
این سند بر مبنای پروتکل برکلی در مورد تحقیقات منبع‌باز دیجیتال با تمرکز ویژه بر حمایت از قضات و سایر حقیقت‌یابان بنا شده است. این راهنما حول مسائل کلیدی که یک دادگاه یا نهاد حقیقت‌یابی ممکن است نیاز به بررسی آن‌ها در ارزیابی اطلاعات منبع‌باز داشته باشد، سازماندهی شده است از جمله تعیین اصالت یک تصویر دیجیتال، همچنین تجزیه و تحلیل فراداده مرتبط، منبع، مکان و اطلاعات زمانی. برای هر مسئله، راهنما اصطلاحات و فنون مرتبط را تعریف می‌کند؛ نواقص آن‌ها را توضیح می‌دهد؛ و مثال‌هایی ارائه می‌نماید که می‌تواند به فرآیند ارزیابی قضات و حقیقت‌یابان کمک کند. در هر بخش، جایگاهی برای «نکات کلیدی» وجود دارد که خلاصه‌ای از اطلاعات را برای ارجاعات فوری ارائه می‌دهد. در این راهنما یک فرهنگ لغت اصطلاحات رایج مرتبط با ارزیابی اطلاعات منبع‌باز دیجیتال نیز وجود دارد.
در راهنمای حاضر، ما به بررسی ملاحظات اساسی که یک قاضی یا نهاد تحقیقی ممکن است بخواهد با طرف ارائه‌دهنده محتوا مطرح کند، می‌پردازیم؛ از جمله تایید محتوا، تحلیل فراداده و ارزیابی اعتبار منبع. مهم‌تر از همه، بر اهمیت تحلیل تاییدی اصرار می‌کنیم و بر این ایده تاکید می‌نماییم که اطلاعات منبع‌باز دیجیتال باید مکمل، و نه جایگزین، اشکال سنتی شواهد باشد. ما همچنین دیدگاه‌های پیشرو در مورد نقش هوش مصنوعی و رسانه‌ها در دادرسی‌های حقوقی آینده ارائه می‌دهیم که نشان می‌دهد این تحولات ممکن است چگونه در تحقیقات جنایات بین‌المللی و نقض‌های حقوق بشر وارد شوند. همان‌طور که تکنولوژی به تکامل ادامه می‌دهد، ماهیت شواهد دیجیتال نیز تغییر خواهد کرد. امیدواریم که این راهنما به عنوان منبعی حیاتی برای هر کس که در حوزه ارزیابی شواهد مشغول به فعالیت است، کاربرد داشته باشد.
این سند اهمیت رویکردهای میان‌رشته‌ای را در انطباق با تکامل دیجیتال در چارچوب‌های حقوقی مورد تاکید قرار می‌دهد و می‌تواند به عنوان پلی بین دنیای تکنولوژی و تحقیقات بین‌المللی عمل کند. با بررسی و توضیح جزئیات تصاویر منبع‌باز، امیدواریم به تلاش‌های جاری برای ارتقای سواد دیجیتال در میان متخصصان حقوقی کمک کنیم و آنان را قادر سازیم تصمیمات آگاهانه‌ای در مورد قابل پذیرش بودن و وزن اعتبار شواهد دیجیتال منبع‌باز بگیرند. حوزه‌های قضایی مختلف قوانین متفاوتی در مورد پذیرش دارند و در این که آیا برای این شواهد کارشناسی لازم است یا خیر، و اگر چنین است، چه نوع تخصصی نیاز است. با این حال، امیدواریم که تاثیر راهنما فراتر از دادگاه باشد و به ارتقای اعتبار و شفافیت تحقیقات حقوق بشر، ماموریت‌های حقیقت‌یابی و سازکارهای پاسخگویی در سراسر جهان کمک کند.
در ادامه: راه‌اندازی رویدادها
راه‌اندازی رویدادها و جلسات اطلاعات‌رسانی در کشورهای مختلف در حال برنامه‌ریزی هستند، اگر مایل هستید رویدادی این چنینی یا جلسه اطلاعات‌رسانی به صورت مجازی یا حضوری برگزار کنید، لطفاً با دکتر داراگ موری در ارتباط باشید.[۲]
[۱] https://opiniojuris.org/2024/05/20/evaluating-digital-open-source-imagery-a-guide-for-judges-and-fact-finders/
[2] ویراستار ادبی: صادق بشیره (گروه پژوهشی آکادمی بیگدلی)