نویسنده: مارکو میلانوویچ[۱]
مترجم: دکتر مهوش منفرد عضو هیات علمی دانشگاه ولی عصر (عج) رفسنجان
ویراستار علمی: دکتر فرشید سرفراز عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور
امروز بعدازظهر دیوان اروپایی در پاسخ به درخواست های دیگرِ اوکراین، اقدامات موقتی مندرج در قاعده ۳۹ آیین کار دیوان که قبلاً در رابطه با جنگ در اوکراین، علیه روسیه صادر کرده بود را تفسیر و تقویت کرد. اینجا بیانیه مطبوعاتی تحت عنوان «گسترش اقدامات موقت در رابطه با اقدام نظامی روسیه در اوکراین» موجود است که باید با دقت مطالعه شود. چند نکته جالب از این مطالعه بدست می آید که اصلی ترین آن، مرز تا حدودی سیال بین تفسیر دیوان از اقدامات موجود و افزودن یا گسترش این اقدامات است. در حالی که اوکراین چندین درخواست داشت که دیوان باید اقدامات جدیدی را در مورد استفاده روسیه از سلاح‌ها و روش‌های جنگی خاص اتخاذ کند، دیوان از انجام این کار خودداری کرد و اظهار داشت که اقدامات درخواستی در مواردی که قبلاً ارائه شده، گنجانده شده است:
با توجه به درخواستها و اطلاعات ارائه شده توسط دولتِ اوکراین، دیوان اقدام موقت خود در ۱ مارس ۲۰۲۲ را تکرار می کند که در آن به دولت فدراسیون روسیه خاطر نشان کرد که از حملات نظامی علیه غیرنظامیان و اهداف غیرنظامی، از جمله اماکن مسکونی، وسایل نقلیه اضطراری و سایر اهداف غیرنظامیِ حمایت شده مانند مدارس و بیمارستان ها خودداری کند و ایمنی موسسات پزشکی، پرسنل و وسایل نقلیه اورژانس در قلمرو مورد حمله یا محاصره نیروهای روسی را فورا تضمین کند. دیوان بر این باور است که این اقدام موقت باید به گونه‌ای در نظر گرفته شود که تمامی حملات علیه غیرنظامیان، از جمله با استفاده از هر شکلی از سلاح‌های ممنوعه، و حملاتی که غیرنظامیانِ خاصی را به دلیل وضعیت آنها هدف قرار می‌دهند و همچنین انهدام اهداف غیرنظامی تحت کنترل نیروهای روسیه را تحت پوشش قرار دهد. بنابراین دیوان نتیجه می گیرد که این بخش از درخواست [اوکراین] تحت پوشش اقدام موقتی است که قبلاً در ۱ مارس ۲۰۲۲ مشخص شده بود و همچنان به قوت خود باقی است.
اما پس از این اقدام به توسعه و گسترش [اقدامات موقتی] نمود. با یادآوری این که چگونه روسیه هزاران غیرنظامی اوکراینی را برخلاف خواسته های دولت اوکراین و خواسته های احتمالی خود غیرنظامیان به خاک روسیه انتقال داده است (یا انتقال می دهد). به گفته دولت اوکراین، حدود ۴۰۰۰۰ غیرنظامی در چنین وضعیتی هستند. برخی از افراد مورد نظر ممکن است عملاً در معرض اخراج اجباری قرار گرفته باشند. اکنون دولت اوکراین از دیوان خواسته است که به طور خاص به روسیه دستور دهد که این کار را انجام ندهد و دیوان حداقل تا حدودی با این درخواست موافقت کرده است:
دیوان همچنین اقدام موقتی را که قبلاً در ۴ مارس ۲۰۲۲ بر اساس قاعده ۳۹ آیین کار صادر کرده بود و در آن مواردی را به دولت فدراسیون روسیه خاطر نشان شده بود را یادآوری می کند، مطابق این قاعده، حکومت فدراسیون روسیه براساس تعهدات خود طبق کنوانسیون، به ویژه در رابطه با مواد ۲، ۳ و ۸، باید دسترسی بلامانع مردم غیرنظامی به مسیرهای تخلیه امن، مراقبت های بهداشتی، غذا و سایر لوازم ضروری، عبور سریع و بدون محدودیت کمک های بشردوستانه و حرکت کارکنان امور بشردوستانه را تضمین کند.
در چارچوب درخواست حاضر و با عنایت به وضعیت موجود، دیوان تصمیم می گیرد طبق قاعده ۳۹ آیین کار به حکومت فدراسیون روسیه خاطر نشان کند که مسیرهای تخلیه مذکور باید به غیرنظامیان اجازه دهد تا به مناطق امن‌تر اوکراین پناه ببرند.
نویسندهی این یادداشت خاطر نشان می سازد که، فکر می‌کنم این اولین مورد در حقوق بین‌الملل است – که یک دادگاه عملاً به یک کشور متخاصم دستور می‌دهد تا مسیرهای تخلیه خاصی را باز کند، که باید شامل قلمرو امن‌تر دولتی باشد که در آن جنگ در حال وقوع است. این رویکرد دیوان، که به نظر می رسد در شرایط فعلی به عنوان مثال به ویژه در شهر ماریوپل، کاملاً موجه است، کاملاً مغایر با رای [دیوان اروپایی] در رابطه با دومین پروندهی دعوای گرجستان علیه روسیه است که مبتنی بر این استدلال بود که این کنوانسیون نمی تواند به صورت فراسرزمینی برای عملیات نظامی در «زمینه هرج و مرج» در مرحله درگیری های فعال در یک درگیری مسلحانه بین المللی اعمال شود. دیوان اکنون به طور فعال، وضعیت « هرج و مرج» را مدیریت می کند، یا حداقل تلاش می کند این کار را انجام دهد.
آخرین نکته قابل توجه اینکه، در حالی که روسیه به مکاتبات دیوان در مورد موج قبلی اقدامات موقت پاسخ داد، به نظر می رسد پس از اخراج از شورای اروپا در ۱۶ مارس، پاسخ به دیوان را در این باره متوقف کرده است:
دیوان (رئیس دیوان) درخواست دولت اوکراین را بررسی کرد و در ۲۴ مارس ۲۰۲۲ از دولت فدراسیون روسیه دعوت کرد تا نظرات خود را در مورد این درخواستها ارائه کند و به تعدادی از سؤالات خاص مربوط به درخواستها پاسخ دهد. در همان زمان، دیوان همچنین از دولت اوکراین برای ارائه اطلاعات بیشتر و به روز رسانی آنها دعوت کرد. دولت فدراسیون روسیه هیچ پاسخی به این درخواست ها ارائه نکرده است.
این امر به خوبی نشان می دهد که روسیه، صرف نظر از دیدگاه دیوان مبنی بر اینکه کنوانسیون همچنان در مورد هر گونه تخلفی که تا ۱۶ سپتامبر ارتکاب یافته، قابل اعمال است، به سادگی تعامل با دیوان را به طور کامل متوقف خواهد کرد. (برای مطالعه این لینک و این لینک را مشاهده کنید). همیشه این احتمال وجود داشت که روسیه استراتژی عدم حضور و عدم تعامل را اتخاذ کند، اما به نظر می رسد این استراتژی اکنون در حال تحقق است.
[۱] . Marko. Milanovic, “Update on ECtHR Interim Measures Concerning Russia and Ukraine”, ۲۰۲۲, available at: ejiltalk.org/update-on-ecthr-interim-measures-concerning-russia-and-ukraine/.