در جستجوی نهادهای بین المللی پاسخگو: آیا ما شاهد برساخته شدن یک بورکراسی بین المللی هستیم؟

« مرور و معرفی ” از زیر بار مسئولیت شانه خالی کردن؟ تکیه‌ی بیش از اندازه ی شورای امنیت سازمان ملل به آ سه آن‌‌، برای آرام نمودن بحران میانمار”»[۱]

نویسنده: دکتر ندا کردونی ( پژوهشگر حقوق بین الملل و مدرس دانشگاه )

همگام با افزایش نهادها و سازمان‌های بین‌المللی به ویژه در سطح منطقه‌ای، ما شاهد ظهور چالش‌های جدیدی در عرصه‌ی حقوق بین الملل هستیم که برآمده از نبود شفافیت در مسئولیت‌های این نهادها، تقسیم مسئولیتی گنگ و همچنین تردید بسیار در وجود یا عدم وجود سلسله مراتب در نظام حقوق بین الملل است. چالشی که از دید بسیاری از پژوهش‌گران این عرصه، امری مهم و تأثیرگذاردر برقراری عدالت و برپایی و حفظ صلح و امنیت در جامعه‌ی جهانی است. با کمی اغماض، آنچه که در حال رخ دادن است را می توان پدیدآمدن یک بورکراسی در سطح بین‌المللی همراه با آثار منفی و مثبت فراوان در نظم موجود متزلزل بین‌المللی دانست.

مطلبی که در مجله‌ی اروپایی حقوق بین الملل در اپریل ۲۰۲۱ به قلم دیانا دزیرتو، استاد حقوق و امور جهانی در دانشگاه نوتردام ایالات متحده نگاشته شده است، حکایت از وجود دغدغه‌های جدی در خصوص عدم شفافیتِ مسئولیت های سازمان‌ها و نهادهای بین المللی و البته پنهان نمودن انگیزه‌های سیاسی پشت آنچه که دزیرتو «پاس‌کاری مسئولیت» بین شورای امنیت سازمان ملل و سازمان منطقه‌ای آ سه آن در بحران میانمار می نامد، دارد. دزیرتو نوشتار خود را با اشاره به گزارش فرستاده‌ی ویژه‌ی سازمان ملل به شورای امنیت سازمان ملل آغاز می کند. در این گزارش به حملات سازمان‌یافته علیه غیرنظامیان در میانمار و بیرحمی و قساوت شدیدی که علیه اعتراض صلح آمیز مردم، خبرنگاران و کودکان در حال وقوع است، اشاره شده و بیان می کند که میانمار در حال تبدیل شدن به یک دولت فروپاشیده است.

دزیرتو بیان می کند که در پاسخ به این گزارش‌، ریاست شورای امنیت سازمان‌ملل در قالب دو بیانیه به فعالیت‌های آ سه آن در این خصوص اشاره داشته و از حمایت جدی شورای امنیت از فعالیت های این سازمان در خصوص گسترش صلح و یادآوری تعهدات بین المللی و حقوق بشری  به میانمار به ویژه در حوزه‌ پناهندگان خبر می دهد. او تأکید می کند که در هردوی این بیانیه‌ها، شورای امنیت هیچ تلاشی برای شناسایی بحران میانمار به عنوان تهدید صلح یا نقض صلح  صورت نداده و تنها آن را ناشی از روندهای گذار به دموکراسی تلقی نموده است.

در ادامه، دزیرتو  به ساختار حقوقی آ سه آن، نقش آن در برقراری امنیت در جنوب آسیا و البته واقعیت‌های سیاسی موجود در این سازمان اشاره می کند و با مروری بر اقدامات این سازمان در خصوص بحران میانمار، تکیه‌ی بیش از اندازه‌ی شورای امنیت به این سازمان در خصوص حل و فصل بحران میانمار را امری ناشی از اطلاعات قدیمی شورا در خصوص توانایی و کارآمدی آ سه آن و نادیده گرفتن مسئولیت های خود در برابر حمایت از حقوق بشر و برقراری صلح در میانمار  قلمداد می کند.  دزیرتو با یادآوری مسئولیتِ حمایت(responsibility to protect (شورای امنیت و با اشاره به پرونده‌ی گامبیا علیه میانمار در دیوان دادگستری بین المللی و اقدامات موقتی صادر شده در این خصوص از سوی دیوان، به ویژه تعهدات برآمده از کنوانسیون منع و مجازات ژنوسید(نسل‌کشی)، عدم فعالیت شورای امنیت و اعتماد بیش از اندازه به آ سه آن را  در تقابل با مسئولیتِ حمایت  شورای امنیت می داند.

در نهایت دزیرتو چنین نتیجه می گیرد که  آ سه آن چنان سازمان قومی و توانمندی برای حل بحران میانمار نیست و اتکای بیش از اندازه‌ی شورای امنیت به آن، به گونه‌ ای شانه خالی کردن این شورا از ایفای وظایف در حوزه‌ی مسئولیتِ حمایت است. او در نهایت رسیدگی به بحران میانمار را در حیطه‌ی مسئولیت های شورای امنیت دانسته و صدور تنها دو بیانیه در این مورد را ناکافی قلمداد می کند.

[۱] Diane Desierto, passing the Buck? The UN Security Councils Undue Reliance on ASEAN to Defuse the Myanmar Crisis,ejiltalk.ORG, April,2021