پردهبرداری از بردهداری مدرن؛ راهحلهای آشکار برای یک بحران پنهان[۱]
Lodovica Raparelli
مترجم: دکتر محمدمهدی سیدناصری
پژوهشگر حقوق بینالملل و مدرس دانشگاه
ویراستار علمی: دکتر فرشید سرفراز
عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور
بردهداری مدرن جنایتی عمدتا دیدهنشده و رسیدگینشده باقی میماند که اغلب از دید همگان پنهان است. هنگامی که اکثر مردم به «بردگی» فکر میکنند، آن را بهعنوان یک وحشیگری دوران قدیم، دور از امروزه تصور مینمایند. با این حال، این تصور بهطرز خطرناکی اشتباه است. امروزه تقریبا ۵۰ میلیون نفر در سراسر جهان در شرایط بردهداری مدرن به دام افتادهاند و این تعداد همچنان در حال افزایش است. بهعنوان مثال، بهتازگی یکی از بزرگترین خسارات ناشی از صدمات کیفری در بریتانیا برای یک بازمانده از بردهداری مدرن که در طی ۲۶ سال متحمل آسیبهای شدید روحی و جسمی شده، اعطا شده است.
بازماندگان بردهداری مدرن معمولا از اقشار بسیار آسیبپذیر مانند بزرگسالان با تحصیلات یا مهارتهای زبانی محدود و کودکان هستند که آنها را بهویژه مستعد استثمار و برداری میکنند. این افراد معمولا در یک حالت ترس دائمی زندگی کرده، از حقوق خود بیخبر و گاهی حتی از وضعیت بردگی خود بیاطلاع هستند که عملا آنها را برای جامعه نامرئی مینماید. پیامدهای بردهداری مدرن همه ما را تحت تاثیر قرار میدهد و همهچیز را از غذای روی میزهای ما گرفته تا محصولاتی که میخریم، تحت تاثیر قرار میدهد. بدین جهت شناخت، مقابله و اقدام در برابر این موضوع گسترده برای همگان الزامی است.
مسابقات در حال اجرای المپیک ۲۰۲۴ پاریس در فرانسه، یادآوری بهموقع از ماهیت جهانی این موضوع است. این رویداد که نمادی از همکاری بینالمللی و پتانسیل انسانی است، جنبه تاریکتر جهانیسازی را نیز مورد توجه قرار میدهد. رویدادهای ورزشی بزرگ اغلب قاچاق انسان و کار اجباری را به خود جلب میکنند و جمعیتهای آسیبپذیر برای برآورده کردن نیازهای رو به فزونی فعالیت اقتصادی مورد استثمار قرار میگیرند. آگاهی و اقدامات پیشگیرانه لازم است تا اطمینان حاصل گردد که چنین رویدادهایی به بستری برای پرورش بردهداری مدرن تبدیل نمیشوند. جهت مبارزه موثر با بردهداری مدرن، رویکردهای نوآورانهای لازم است تا سیستمهای حقوقی را برای بازماندگان در دسترستر و حمایتکنندهتر نماید.
طراحی حقوقی(Legal Design)[بهعنوان]رشتهای نوآورانه که تخصص علم حقوق را با تفکر طراحی ترکیب میکند تا ارتباطات حقوقی را بهبود بخشد، سیستمها و خدمات حقوقی را برای عموم قابل فهمتر و قابل دسترستر مینماید. با استفاده از طراحی حقوقی بهویژه از طریق عناصر بصری میتوان ابزارهایی را ایجاد نمود که بازماندگان بالقوه و بالفعل بردهداری مدرن را به شیوهای در دسترس و ساده در مورد اقداماتی که میتوانند در صورت قرار گرفتن در موقعیتهای سوءاستفاده گرایانه راهنمایی کنند.
از این رو پرداختن به بردهداری مدرن نیازمند رویکردی چندوجهی جهت محافظت و توانمندسازی اقشار آسیبپذیر است. این یک مسئولیت جمعی است و با اذعان به مشکل و برداشتن گامهای پیشگیرانه، میتوانیم برای آیندهای بهتر تلاش نموده که در آن همگان از آزادی و کرامتی که شایسته آن است، برخوردار گردند.
چرا سیستم کنونی در حمایت از بازماندگان بردهداری مدرن ناکام است؟
بردهداری مدرن به موقعیتهایی اطلاق میگردد که افراد به دلیل تهدید، خشونت، اجبار، فریب یا سوء استفاده از قدرت مورد استثمار قرار میگیرند و نمیتوانند آن را ترک نمایند. این شامل کار اجباری، قاچاق انسان، بیگاری بهعلت بدهکاری، کار کودکان و استثمار خانگی است. بردهداری مدرن در بسیاری از صنایع مانند کشاورزی، تولید، ساختوساز و کارهای خانگی فراگیر شده و آن را به نگرانی قابلتوجهی برای کشورهای توسعهیافته و در حال توسعه تبدیل کرده است.
عامل مهم دیگری که به بردهداری مدرن کمک شایانی میکند، وضعیت اقشار آسیبپذیر است. افراد دارای پیشینه فقر زیاد، کسانی که تحصیلات یا مهارتهای زبانی محدودی دارند، و کسانی که از حمایتهای اجتماعی و اقتصادی برخوردار نیستند، بهطور خاص در معرض استثمار قرار میگیرند. مهاجران و پناهندگان که اغلب از بهبود شرایط زندگی خود ناامید هستند، اغلب هدفی بالقوه برای قاچاقچیان و کارفرمایان بیوجدان قرار دارند. زنان و کودکان به عنوان اقشار ضعیف نیز بهطور نامتناسبی تحت تاثیر قرار میگیرند و بسیاری از آنها مجبور به کار خانگی، فحشا یا کارهای خطرناک میشوند. این عوامل میتواند محیطی را ایجاد کند که در آن افراد به راحتی در موقعیتهای استثماری قرار گیرند و مجبور شوند یا فریب خورند.
یک موضوع بنیادین در مبارزه با بردهداری مدرن، عدم درک میان قربانیان در مورد حقوق قانونی و چارچوبها و سازکارهای طراحیشده جهت حمایت از آنها است. بسیاری از بازماندگان دارای پیشینههای آسیبپذیرند ، از جمله افرادی که تحصیلات یا مهارتهای زبانی محدودی دارند که با اصطلاحات حقوقی و روشهای پیچیده به سختی میتوانند کنار بیایند. این عدم درک بیشتر با ترس آنها تشدید میشود و آنها را از درخواست کمک باز میدارد.
این دقیقا همان چیزی است که در یک کارگاه دو روزه در مورد «بردهداری مدرن و طراحی حقوقی » که توسط پروفسور فیلیپا وب(Philippa Webb) و لودوویکا راپارلی(Lodovica Raparelli) در ژوئن در کالج کینگ لندن برگزار شد، مورد بحث قرار گرفت. در جریان این کارگاه، مشارکت کارشناسان و بازماندگان بردهداری مدرن مسائلی که روزانه بازماندگان بردهداری مدرن با آن مواجه هستند را روشن ساخت و تاکید گردید که کارگرانی که از آن سوی دریاها امدهاند غالبا ویزا، قراردادها و چارچوب قانونی پیرامون استخدام خود را درک نمیکنند. علاوهبر این، اطلاعات میبایست قبل از ورود به بریتانیا به افراد ارائه شود، نه الزاما پس از ورود آنها به کشور. همچنین بازماندگان بالقوه میبایست بهطور واضح نقش شغلی خود و حمایتهایی را که جهت شروع کار در بریتانیا در دسترس دارند، درک کنند.
نگرانیهای کنونی درباره بردهداری مدرن
مسابقات ورزشی بزرگ همچون بازیهای المپیک تابستانی ۲۰۲۴ پاریس و جامهای جهانی فوتبال اغلب مزایای اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی زیادی برای کشورهای میزبان به همراه دارد. با این حال، آنها همچنین ارتباط قابل توجهی با بردهداری مدرن دارند. تقاضای زیاد جهت توسعه سریع و فوری زیرساختها و افزایش خدمات در طول این رویدادها میتواند منجر به استثمار و بهرهکشی نیروی کار از جمله کار اجباری و قاچاق انسان گردد. کارگران ،مخصوصا مهاجران اغلب در معرض شرایط کاری بد، دستمزدهای معوقه و محدودیت و نقض آزادیهایشان قرار میگیرند که موضوع بردهداری مدرن را تشدید مینماید. فشار جهت تکمیل سریع و مقرون به صرفه پروژهها میتواند منجر به نادیده گرفتن و نقض حقوق بشر شود.
المپیک در حال برگزاری این چالشها را متجلی نمود. در حالی که این رویداد برتری ورزش و اتحاد بینالمللی را به نمایش گذاشت، همچنین روی تاریکتر اینگونه نمایشهای جهانی را نمایان نمود؛ زیرا هجوم کارگران موقت برای حمایت از نیازهای لجستیکی عظیم المپیک ممکن است موقعیتهایی را برای بهرهکشی ایجاد نماید.
به همین نحو، درخواست عربستان سعودی برای میزبانی جام جهانی فوتبال در سال ۲۰۳۴ میلادی، نگرانیها در مورد استثمار نیروی کار را افزایش میدهد. این کشور که احتمالا میزبان جام جهانی ۲۰۳۴ است، بهدلیل رفتارش با کارگران مهاجر که اغلب در شرایط سخت کاری، دستمزدهای پایین و مصادره گذرنامه قرار داشته و از حمایتهای قانونی محدودی برخوردار هستند، با انتقادهای بینالمللی مواجه شده است. خطر مهم پروژههای زیرساختی جاهطلبانه مورد نیاز جهت برگزاری و اخذ میزبانی جام جهانی این است که منجر به تشدید این مسائل کارگری شود. افزون بر این، در ژوئن سال ۲۰۲۴ میلادی، [اتحادیه] بینالمللی کارگران ساختمان و چوب(BWI) شکایتهایی را به سازمان بینالمللی کار(ILO) علیه عربستان سعودی تسلیم نمود و بر استثمار شدید و سوء استفاده از کارگران ساختمانی مهاجر تاکید کرد. پیشنهاد عربستان سعودی که نتوانست الزامات حقوق بشری فیفا را برآورده سازد، نیاز فوری به پادمانهای قوی و نظارتهای بینالمللی را آشکار نموده تا اطمینان حاصل گردد که حقوق کارگران حمایت میشود و بردهداری مدرن تحت پوشش رویدادهای ورزشی جهانی تداوم نمییابد و متوقف میشود.
طراحی حقوقی بهعنوان یک راه حل
طراحی حقوقی رویکردی نوآورانه است که تخصص علم حقوق را با تفکر طراحی ترکیب مینماید تا سیستمها و اسناد حقوقی در دسترس و کاربر پسند تر ایجاد گردد و ابزاری قدرتمند جهت توانمندسازی قربانیان بردهداری مدرن ارائه دهد. طراحی حقوقی با استفاده از عناصر بصری، زبان ساده و رابطهای بصری قصد دارد اطلاعات حقوقی پیچیده را به قالبهای قابل فهم و قابل دسترس تجزیه کند. این امر بهویژه در پرداختن به بردهداری مدرن بسیار حائز اهمیت است؛ زیرا میتواند نقش مهمی در توانمندسازی قربانیان با کمک به آنها در درک و اطلاع از حقوق بنیادین خود و هدایتساز و کارهای حقوقی طراحیشده جهت حمایت از آنها ایفا نماید.
به عنوان مثال، وسایل کمکی بصری نقش بسزایی در ابهام زدایی از حقوق و رویههای قانونی دارند. این عناصر به انتقال اطلاعات حیاتی به طرقی واضح و جذاب کمک مینماید و به قربانیان این اجازه را میدهد که حقوق خود و اقداماتی را که جهت کمک گرفتن میبایست اتخاذ کرده، بهتر درک نمایند. طراحی حقوقی با تجزیه اصطلاحات حقوقی سخت و ثقیل به اجزای بصری، سیستم حقوقی را برای کسانی که بیشتر به آن نیاز دارند، قابل دسترستر و کمتر دلهرهآور میکند. این درک افزایشیافته به قربانیان این قدرت را میدهد تا بهرهکشی و استثمار از خود را بشناسند و بهدنبال عدالت باشند و به حمایتها و منابع قابل حصول دسترسی داشته باشند.
اجرای طراحی حقوقی جهت اطمینان از این که سیستم حقوقی بهعنوان مسیری برای آزادی قربانیان بردهداری مدرن عمل مینماید، امری الزامی است. طراحی حقوقی به رفع موانعی که قربانیان را در دام استثمار نگه میدارند، کمک میکند و یک سیستم حقوقی فعالتر، شفافتر و قابل درکتر ایجاد مینماید.
نتیجهگیری
پرداختن بهمقوله بردهداری مدرن مستلزم رویکردی چندوجهی است که شامل شناخت حضور آن در بخشها و سطوح مختلف، همچون مواردی که تحت تاثیر مسابقات ورزشی بزرگ قرار گرفتهاند و تضمین حمایتهای قانونی با ضمانت اجرای بالا و حمایت از قربانیان است. اطمینان از عاری بودن این رویدادها از هر گونه اشکال بردهداری مدرن مستلزم نظارت دقیق، اجرای دقیق قوانین کار و التزام به اصول حقوق بینالملل بشر است.
طراحی حقوقی با تبدیل اطلاعات و زبان پیچیده و ثقیل حقوقی به اشکال قابل دسترس و قابل فهم از طریق استفاده از کمکهای بصری و زبان ساده، راهحل امیدوارکنندهای را ارائه میدهد. رویکرد نوآورانه فوق این قابلیت را دارد تا قربانیان بردهداری مدرن را با کمک به درک حقوق خود و اقداماتی که جهت کمک گرفتن میبایست بردارند، توانمند سازد. طراحی حقوقی با قابل حصولتر و کمتر ارعابآمیزتر نمودن سیستم حقوقی، میتواند نقش بسزایی در شکستن چرخه استثمار و امکان دسترسی قربانیان به عدالت و حمایت مورد نیاز خود ایفا نماید.
فرجام سخن این که مبارزه با بردهداری مدرن نیازمند تلاش مشترک سازمانهای بینالمللی، کشورها و جامعه جهانی است. با این حال، میتواند با حرکات ساده همچون کمک به قربانیان در درک حقوق خود از طریق ابزارهای کاربرمحور شروع گردد. با اولویت دادن به حقوق و کرامت کارگران و ارائه ابزارهای حقوقی
در دسترس، میتوانیم افراد را برای شناخت و مبارزه با استثمار و بهرهکشی حتی پیش از این که خود را نشان دهد، توانمند نماییم. این تلاشها ، اعم از زیاد یا کم ، به ایجاد جهانی امنتر و عادلانهتر کمک مینماید که در آن بلای بردهداری مدرن ریشهکن شود و قربانیان این قدرت را پیدا کنند تا حق بر آزادیهای خود را ادعا نمایند.[۲]
[۱] https://cilj.co.uk/2024/08/13/unveiling-modern-slavery-visual-solutions-to-a-hidden-crisis/
[2] ویراستار ادبی: صادق بشیره(گروه پژوهشی آکادمی بیگدلی)