ترجمه و تلخیص: دکتر هیلدا رضایی (عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی)
این گزارش خلاصه ای از یازدهمین گزارش برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد (UNEP) در خصوص میزان انتشار گازهای گلخانه ای و تأثیرآن بر آب و هوای کره زمین می باشد، که طی یک سال زمانی که بحران کووید -۱۹ موضوع اصلی اخبار و سیاست گذاری ها بوده و موجب مشکلات عظیم اقتصادی و اجتماعی در جهان شده است، تهیه گردیده است. در کنار این مشکلات، فعالیت های انسانی بر آب و هوای زمین تأثیرات منفی داشته است. حوادثی مانند آتش سوزی و طوفان و ذوب شدن یخچال های طبیعی و یخ در هر دو قطب، قابل مشاهده است.
سال ۲۰۲۰ موارد جدیدی ثبت گردیده است که البته آخرین آنها نخواهد بود. مانند سالهای گذشته این گزارش، میزان گازهای گلخانه ای جهانی (GHG) را در آینده و تعهدات کشورها را در کاهش سطح گازهای گلخانه ای از طریق شیوه های کم هزینه که با دستیابی به اهداف موافقت نامه پاریس مطابقت دارند، ارزیابی می کند که از آن به عنوان « شکاف انتشار » یاد می شود. بدین معنا که هنوز کشورها چه میزان تا رسیدن به هدف مورد نظر در خصوص کاهش این گازها فاصله دارند.
همچنین این گزارش دو حوزه را مورد بررسی قرار می دهد که برای از بین بردن این فاصله( Gap) بسیار مهم بوده و در پی همه گیری کووید-۱۹ اهمیت بیشتری پیدا کرده اند:
بخش حمل ونقل دریایی و بخش حمل و نقل هوایی. در این بخش ها انتشار بین المللی تحت عنوان مشارکت های تعیین شده ملی(NDC) پوشش داده نمی شود. اگرچه انتشار این گازها در سال ۲۰۲۰ به دلیل بحران کووید-۱۹ و واکنش دولت ها نسبت به آن کمتر از سال ۲۰۱۹ می باشد، اما غلظت گازهای گلخانه ای در جو همچنان رو به افزایش است. در این گزارش، دبیرکل سازمان ملل متحد از دولت ها می خواهد که از این بیماری به عنوان فرصتی برای اتخاذ سیاست هایی جامع و فراگیر جهت کاهش این گازها استفاده کنند. در این راستا کنوانسیون ملل متحد در مورد تغییرات اقلیمی(UNFC) تأکید کرده است که دولت ها می توانند با توجه به کووید-۱۹ برخی از سیاست ها و برنامه های خود را در خصوص مشارکت های تعیین شده ملی به روز کرده و با سیاست های بلند مدت ادغام نمایند.
مهم ترین پیشرفت در این گزارش از نظر سیاست های اقلیمی در سال ۲۰۲۰، تعداد فزاینده کشورها می باشد که متعهد شده اند تا اواسط قرن حاضر، یعنی تا سال ۲۰۵۰ ، میزان انتشار این گازها را به صفر برسانند. کشورهایی مانند فرانسه، انگلستان، ژاپن، کانادا، آفریقای جنوبی، آرژانتین و مکزیک که هدف به صفر رساندن گازهای گلخانه ای را تا سال ۲۰۵۰ ثبت کرده اند. همچنین کشور چین که برنامه های خود را برای دستیابی به خنثی سازی کربن تا قبل از ۲۰۶۰ اعلام کرده است. در مجموع اعضای G20 باید در این راستا همسو عمل کنند.
گزارش سال ۲۰۲۰ با کمک و هدایت کمیته راهبردی تهیه شده و توسط یک تیم بین المللی از دانشمندان برجسته، اطلاعات موجود، مورد ارزیابی قرار گرفته است. این ارزیابی در اختیار کشورهایی قرار گرفته که به طور مشخص در این گزارش ذکر شده اند. ارزیابی ها نشان می دهند که:
انتشار گازهای گلخانه ای در سال ۲۰۱۹ افزایش یافته است.
انتشار گازهای گلخانه ای در جهان برای سومین سال متوالی ادامه دارد.
از سال ۲۰۱۰ میزان انتشار گازهای گلخانه ای به طور متوسط ۳/۱ درصد در سال رشد کرده است.
ارزیابی ها حاکی از افزایش ۱/۱ درصدی این گازها در سال ۲۰۱۹ می باشد.
نکته دیگری که در این گزارش به چشم می خورد، کاهش انتشار دی اکسید کربن(CO2) و گازهای گلخانه ای در سال ۲۰۲۰ به دلیل کووید-۱۹ است. اگرچه میزان انتشار دی اکسید کربن در سال ۲۰۲۰ کاهش یافته اما غلظت گازهایی همچون متان(CH4) و اکسید نیتروژن(NO2) هم در سال ۲۰۱۹ و هم ۲۰۲۰ در حال افزایش می باشد.
نکته دیگر اینکه بحران کووید -۱۹ فقط کاهش کوتاه مدت انتشار گازهای گلخانه ای را فراهم می کند و تا سال ۲۰۳۰ کاهش این گازها فقط با مشارکت کشورهایی که در پی بهبود وضعیت اقتصادی هستند شامل دکربنه کردن یا همان کربن زدایی تحقق خواهد یافت.
مشارکت های تعیین شده ملی (NDC) برای دستیابی به اهداف آب و هوایی پاریس ناکافی هستند و منجر به افزایش دما تا ۳ درجه سانتی گراد تا پایان قرن حاضر خواهد شد.
هزینه های مالی مربوط به کووید-۱۹ توسط دولت ها بی سابقه بوده است و در حال حاضر تقریبا ۱۲ تریلیون دلار آمریکا یا ۱۲ درصد تولید ناخالص داخلی جهانی (GDP) در سال ۲۰۲۰ است. به همین جهت اقدامات کشورها برای نجات بحران مالی در ارتباط با پائین آوردن میزان کربن به کندی پیش می رود.
در این گزارش حمل و نقل هوایی و دریایی از اهمیت به سزایی برخوردار است. زیرا ۵ درصد از انتشار گاز دی اکسید کربن از این طریق به طور قابل توجهی افزایش می یابد و ساختار های فعلی نیز برای رسیدن به هدف کاهش انتشار این گازها ضعیف و ناتوان است.
از دیگر مواردی که در گزارش مزبور واجد اهمیت می باشد، تغییر در سبک و شیوه زندگی یا به اصطلاح همان (Lifestyle) است. همچنین استفاده از برق تجدیدپذیر توسط خانواده ها می تواند تولید گازهای گلخانه ای را به میزان ۵/۱ تن دی اکسید کربن کاهش دهد. رژیم های غذایی مانند گیاهخواری، میزان انتشار را تا نیم درصد می تواند کاهش دهد. اما فقط تعداد کمی از کشورها تا کنون توانسته اند در راستای اقداماتی که منجر به کاهش انتشار گازهای گلخانه ای می شود موفق عمل کنند.
آنچه در گزارش سال ۲۰۲۰ مورد توجه قرار گرفته است، اینکه برای دستیابی به میزان انتشار گازهای گلخانه ای در حد صفر در سطح جهان، تغییرات طولانی مدت مورد نیاز است. راهکارهایی که در خصوص کربن زدایی در این گزارش ارائه گردیده است شامل:
کربن زدایی یا همان دکربنه کردن بخش حمل و نقل و تغییر استفاده از وسایل حمل و نقل،
کربن زدایی در بخش ساختمان، از جمله برق،
مدیریت پیشرفته کشاورزی و تغییر رژیم غذایی به رژیم های غذایی پایدار، گیاهی و کاهش ضایعات غذایی،
اتخاذ سیاست هایی برای حفظ و بازیابی ذخایر کربن زمین و محافظت از اکوسیستم های طبیعی.
همچنین در مورد بخش حمل و نقل دریایی :
استفاده از کشتی هایی با ظرفیت بیشتر،
بهبود بهره وری ناوگان،
استفاده از مسیرهای دریایی جایگزین که مسافت کمتری دارند.
استفاده از انرژی باد و صفحات خورشیدی
در بخش حمل و نقل هوایی:
افزایش طول بال هواپیما برای برخی از طراحی ها باعث کاهش سوخت می شود، اگرچه این موضوع به فضای بیشتری در فرودگاه یا بال های تاشو نیاز دارد.
تزریق آب به موتورها برای کاهش مشکلات دمای بالا هنگام برخاستن هواپیما باعث بهبود عملکرد موتور هواپیما می شود.
محدود کردن عملکرد بالای صعود، امکان بهینه سازینه بهتر موتورها را فراهم می کند.
کارشناسان همچنین انواع پیشرفته جایگزین هواپیما، مانند بدنه ترکیبی، بال و تنظیمات با بدنه های وسیع تر هواپیما را بررسی کردند.
سیاست هایی که اتخاذ گردیده است:
نقش ایکائو به عنوان سازمان تخصصی ملل متحد در صنعت هواپیمایی کشوری
نقش بازیگران غیردولتی و استراتژی های ملی: بازیگران غیردولتی، صنایع هواپیمایی را به استفاده از سوخت هایی که دارای اثر کربن کمتری هستندتشویق می کنند.
سیاست گذاری ها جهت دستیابی به کربن زدایی: سیاست کربن زدایی حمل و نقل هوایی، مطابق با توافق نامه پاریس، ضروری می باشد.
در نهایت آنچه از این گزارش می توان نتیجه گرفت:
در صورت مهار نشدن این گازها پیش بینی می شود که بخش کشتیرانی و حمل و نقل هوایی، در آینده مقادیر بیشتری دی اکسید کربن و سایر گازهای گلخانه ای را منتشر کنند.
بنابراین هر دو بخش باید حداکثر بهره وری را از انرژی به دور از سوخت های فسیلی داشته باشند.
هواپیمایی بین المللی در حال حاضر قصد دارد اهداف خود را بر جایگزین های مناسب کربن قرار دهد. سوخت های زیستی می توانند نسبت به سوخت های هیدروکربنی فسیلی، اثر کربنی کمتری داشته باشند.
استفاده از سوخت های مصنوعی و سوخت های زیستی در هواپیمایی به کاهش گرم شدن آب و هوا کمک می کنند.
مصرف و سبک زندگی برای مقابله با تغییرات آب و هوایی: مصرف خانواده ها حدود دوسوم انتشار گازهای گلخانه ای را در سطح جهان (GHG)تشکیل می دهد. تحقیقات در سال ۲۰۱۶ نشان داد که سبک زندگی درمیزان تولید گازهای گلخانه ای ۶۵ درصد می باشد.سیاست گذاری ها در سال ۲۰۱۹ حاکی از این بود که سبک زندگی نقش عمده ای در کاهش گازهای گلخانه ای داشته است.
برای تغییر سبک زندگی، محققان، پیاده روی، دوچرخه سواری، رژیم های گیاهی، استفاده از انرژی های تجدیدپذیرخانگی، مصرف غذاهای ارگانیک را به عنوان راهکارهای مناسب ارائه کرده اند.
همچنین عوامل فردی و اجتماعی موثر بر کاهش انتشار گازهای گلخانه ای به شرح ذیل می باشد:
هنجارهای اجتماعی
کنوانسیون ها
مشارکت شهروندان
سیاست گذاری های کشورها
چارچوب قانونی کشورها
انتخاب مصرف کنندگان
تغییر در رفتار و عادات زندگی
نگرش و سطح آگاهی
مشوق های اقتصادی
مشارکت بازیگران غیردولتی و نهادهای فعال در جامعه مدنی و همکاری دولت ها باید به گونه ای باشد که ضمن حفظ کاهش قابل توجه و سریع انتشار گازهای گلخانه ای، رفاه مردم را حفظ کند.
منبع مورد مطالعه:
http://www.unenvironment.org/emissions-gap-report-2020