«به مناسبت روز جهانی مبارزه با خشونت علیه زنان »
ترجمه و تلخیص: نیلوفر سعیدی (دانشجوی دکتری حقوق بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبایی)
پیشینه
جنبش ۱۶ روزه مبارزه با خشونت بر مبنای جنسیت هر ساله از روز جهانی مبارزه با خشونت علیه زنان (۲۵ نوامبر) آغاز و تا روز جهانی حقوق بشر (۱۰ دسامبر) ادامه می‌یابد تا نشان دهد که خشونت علیه زنان شایعترین مصداق نقض حقوق بشر در سراسر جهان است. در حمایت از این جنبش، کمپینی با عنوان «اتحاد تا سال ۲۰۳۰ برای پایان بخشیدن به خشونت علیه زنان» تحت نظر دبیرکل سازمان ملل، برای پیشگیری و حذف خشونت علیه زنان به فعالیت می‌پردازد. این کمپین تمامی دولتها، جامعه مدنی، سازمانهای زنان، جوانان، بخش خصوصی، رسانه‌ها و سازمان ملل را به همبستگی و همکاری فرامی‌خواند تا برای مقابله با همه گیری جهانی خشونت علیه زنان با یکدیگر همراه شوند. هدف این کمپین که در سال ۲۰۰۸ شکل گرفت در حقیقت تلاشی بر مبنای چارچوب حقوقی موجود است تا هر ساله و در یک دوره ی شانزده روزه هم افزایی بدنه ی سازمان ملل را در مسیر مبارزه با خشونت علیه زنان را در پی داشته باشد. شناسایی ابعاد و اشکال متفاوت خشونت علیه زنان می تواند به چرایی و درک اهمیت «توجه مستقل به وضعیت زنان در بسط و ترویج حقوق بشر» یاری دهنده باشد. از این رو شناخت آثار همه گیری کووید ۱۹ در تولید و بازتولید خشونت علیه زنان در این میان جایگاه ویژه دارد.
سال ۲۰۲۰ و خشونت علیه زنان:
در ۱۱ مارس ۲۰۲۰، متعاقب اعلام همه گیری کووید ۱۹ از سوی سازمان جهانی بهداشت و اعلام قرنطینه های سراسری در گوشه و کنار جهان، خشونت علیه زنان به ویژه خشونت خانگی به طرز چشم گیری افزایش یافت. همه گیری کووید-۱۹ عوامل محوری تشدید کننده ی خشونت علیه زنان نظیر کمبود غذا، بیکاری، ناامنی اقتصادی، تعطیلی مدارس، جریان گسترده مهاجرت و خطر ناآرامی‌های اجتماعی را افزوده است. محدودیتها در جابه‌جایی فیزیکی، تعلیق فعالیت وسایل نقلیه عمومی و تعطیلی یا ظرفیت محدود خدمات حمایتی (نظیر پناهگاهها، کمک های حقوقی، خدمات قضایی، کمک پزشکی و خدمات اجتماعی) در دسترسی قربانیان خشونت به اینگونه کمک ها اعم از پزشکی، حقوقی و روانشناسی خلل ایجاد کردهاست. پناهگاهها و مراکز حمایتی تعطیل شده و یا برای تأمین غذا یا خدمات پزشکی با مشکل مواجه هستند. این تصور که ارائه چنین خدماتی در شرایط همه گیری به حالت تعطیل در آمدهاست، موجب احساس ناامنی در قربانیان شده و به کاهش گزارشدهی موارد خشونت به مقامات رسمی منتهی میشود. به دلیل نابرابری جنسیتی در دسترسی به ابزار دیجیتالی، ممکن است زنان و دختران در بسیاری از کشورها به تلفن همراه، کامپیوتر یا اینترنت که امکان استفاده از خدمات مقابله با خشونت را برای آنها فراهم میکند، دسترسی نداشتهباشند. در نتیجه، ممکن است شخص اعمالکننده خشونت از محدودیتهای ناشی از کووید-۱۹ برای اعمال قدرت و کنترل بر قربانی، به منظور جلوگیری از دسترسی به خدمات و حمایت شبکههای رسمی و غیررسمی، استفاده نماید.
همانطور که در گزارش دبیرکل سازمان ملل درخصوص اثر اجتماعی- اقتصادی همه گیری کووید-۱۹ بیان شدهاست؛ این مسأله تنها یک بحران سلامت عمومی نیست بلکه بشریت در معرض خطر عقبگردی چند دههای از پیشرفتهای صورت گرفته در مبارزه با فقر و مقابله با سطوح همچنان بالای نابرابری است.
در چنین شرایطی، ضروری است به این مهم توجه شود که نباید در مسیر پایان بخشیدن به خشونت علیه زنان، وقفهای ایجاد شود. نهاد زنان سازمان ملل متحد، دادهها و اطلاعاتی از دولتها و جامعه مدنی در ۴۹ کشور در پنج منطقه را جمعآوری کرده و اثر کووید-۱۹ بر وجود خدمات و قابلیت دسترسی به آن برای زنان قربانی خشونت و اقدامات خدماتدهندگان برای پیشگیری و پاسخ به خشونت را رصد نمودهاست. با تلاش مشترک برنامه توسعه ملل متحد و نهاد زنان ملل متحد، یک برنامه ردیابی پاسخگویی جنسیتی کووید-۱۹ طراحی گردید که بر خطمشیهای دولتها برای مقابله با بحران کووید-۱۹ نظارت و راهحلهایی که مسائل جنسیتی را مدنظر دارند، شناسائی و پررنگ میکند. این برنامه، اقداماتی در سطح ملی که مستقیماً به امنیت اقتصادی و اجتماعی زنان از جمله کارهای مراقبتی بدون دستمزد، بازار کار و خشونت علیه زنان مرتبط است را شامل میشود.
سازمان ملل و تلاش برای مبارزه با دو همه گیری: خشونت علیه زنان و کووید۱۹.
دبیرکل سازمان ملل در واکنش به آمار رو به افزایش خشونت علیه زنان در ۶ آوریل ۲۰۲۰، از تمامی دولتها خواست تا پیشگیری و جبران خشونت علیه زنان را یک بخش محوری برنامههای پاسخ ملی به کووید-۱۹ قرار دهند. وی طی سخنرانی خود اعلام کرد: «ما، با کمک یکدیگر، به موازات تلاش برای مقابله با کوید-۱۹، میتوانیم و باید از خشونت در همه جا خواه میدان جنگ یا خانههای افراد، جلوگیری نمائیم.» در ۲۴ ژوئن ۲۰۲۰، «بیانیه میان نهادی خشونت علیه زنان و دختران در شرایط کووید-۱۹» صادر شد که شش حوزه اقدام مهم را به همراه دستورالعملی به سازمان ملل ارائه کرد:
(۱) منابع مالی فوری و به صورت انعطافپذیری در اختیار سازمانهای حمایت کننده از حقوق زنان قرار گیرد و نقش این سازمانها به عنوان خط مقدم مقابله با خشونت به رسمیت شناختهشود.
(۲) از بخش خدمات درمانی و اجتماعی برای ادامه وظیفه خود در حمایت از قربانیان خشونت و در دسترس بودن، پشتیبانی شود.
(۳) اطمینان حاصل گردد که این خدمات برای زنان، ضروری درنظر گرفته شود، همواره در دسترس بوده و از منابع کافی برخوردار باشد.
(۴) مداخله پلیس و بخش قضایی در این حوزه در اولویت قرار گیرد.
(۵) اقدامات پیشگیرانه اجرا شود.
(۶) دادهها تنها در مواردی که به وضوح ضرورت دارد، جمعآوری شود.
سازمان ملل همچنین یک برنامه مشارکت سیاسی برای پاسخگویی به این مشکل طراحی کردهاست. این برنامه به عنوان چتری برای متحد ساختن فعالیتها قصد دارد هدایت سازمان ملل را برای حفظ انسجام، متحد ساختن تلاشها و همراه نمودن بازیگران مختلف بر عهده گیرد. بنابراین فعالیت کلی کمپین اتحاد طی سال پیشرو بر این چهار محور متمرکز خواهد بود:
سرمایه گذاری برای مقابله با خشونت:
تخصیص منابع مالی برای تأمین حداقلی از خدمات ضروری شامل پیشگیری از خشونت علیه زنان، در برنامههای حمایت مالی دولت در اولویت قرار گیرد.
منابع مالی در دسترس تمامی سازمانهای حقوق زنان فعال در حوزه کووید-۱۹ و مقابله با خشونت علیه زنان قرار گیرد.
تأمین مالی پیشگیری از خشونت و پاسخ به آن در «برنامه جهانی پاسخ بشردوستانه به کووید-۱۹» و «چارچوب کاری اثر اقتصادی-اجتماعی ملل متحد» در اولویت قرار گیرد.
پیشگیری از خشونت
در سطح ملی سیاست عدم تحمل و مدارا با هرگونه خشونت علیه زنان اعلام و ذیل یک برنامه اقدام جامع و فراگیر پیگیری شود.
پاسخگویی به خشونت
اقداماتی برای ادامه فعالیت خدمات اجتماعی و پزشکی و نهادهای قضائی حمایت کننده از حقوق زنان، طی دوران قرنطینه اتخاذ شود.
اطمینان حاصل شود که حداقل خدمات ضروری در مواردی که این خدمات پیشتر وجود نداشتهاند، استقرار یابد.
جمع آوری دادهها
داده هایی در خصوص پیشرفتهای حاصله در خدمات و برنامههای مقابله با خشونت علیه زنان جمعآوری شود.
شایسته است که یادآوری شود در مسیر مبارزه با آثار تشدید کننده ی همه گیری کووید ۱۹ بر خشونت علیه زنان ، توجه به اصول شش گانه ی کمپین اتحاد اهمیت وافر دارد. این اصول شامل موارد ذیل است:
شناسائی و احترام به جنبشهای زنان
تمرکز بر گروههای محروم و بازمانده در اقدامات برای مبارزه با خشونت علیه زنان به طوری که هیچکس از این اقدامات محروم نشود.
محوریت نجاتیافتگان: حفظ احترام و خودداری از ایجاد هرگونه آسیب در بازگویی داستان نجاتیافتگان و توجه ویژه به حقوق، امنیت، کرامت و حریم شخصی آنها.
چندبخشی بودن: تمامی بخشهای جامعه در پایان خشونت علیه زنان اهمیت دارند و باید برای تحقق این امر، با یکدیگر همکاری کنند.
تغییرپذیری: همزمان با ارزیابی انتقادی نقشهای جنسیتی، باید برای نیل به تغییرات ماندگار، استانداردهای جنسیتی عادلانه ایجاد یا تقویت شوند.
حمایت از فعالان جوان در حوزه حقوق زنان.
در نهایت، باید به صندوق امانی ملل متحد برای پایان بخشیدن به خشونت علیه زنان اشاره نمود که از ماه سپتامبر برنامههایی برای جذب کمکهای داوطلبانه آغاز نمود.
برابری برای همگان: هدف مشترک، همکاری مشترک.
به منظور تقویت اقدامات کمپین اتحاد، این کمپین با دیگر فرآیندهای مشابهی که برای پایان بخشیدن به خشونت بر مبنای جنسیت فعالیت میکنند، از طریق یک برنامه ائتلاف مشترک، همکاری میکند. سال ۲۰۲۰ نقطهعطفی برای مسأله برابری جنسیتی و تلاش برای پایان بخشیدن به خشونت علیه زنان است. ۲۵ سال پیش در چهارمین کنفرانس زنان در پکن، اعلامیه پکن و یک برنامه اقدام با اجماع ۱۸۹ کشور تصویب شد. این برنامه، اهداف و اقدامات استراتژیک برای توانمندی زنان و نیل به برابری جنسیتی در ۱۲ حوزه مهم را دربرداشت. در بیست و پنجمین سالگرد این اعلامیه، کمپین «برابری میان نسلی: شناسایی حقوق زنان برای یک آینده برابر» خواستار دستمزد برابر، تسهیم برابر کار در خانه، پایان بخشیدن به آزار جنسی و خشونت علیه زنان، دسترسی به خدمات درمانی که پاسخگوی نیاز آنها باشد و مشارکت برابر در حیات سیاسی و تصمیمگیری در تمامی مسائل زندگی است. در حمایت از این کمپین، نهاد زنان ملل متحد، در تلاش است تا ائتلافهایی را برای تسهیل مشارکت فعال ذینفعان مختلف در نیل به اهداف توسعه پایدار و برابری جنسیتی ایجاد نماید.
کمپین اتحاد از تمامی همکاران خود میخواهد تا از ظرفیت شبکههای اجتماعی برای آگاهیسازی در خصوص این کمپین به ویژه چهار محور اصلی آن، ایجاد فرصت گفتگو میان فعالان این حوزه و بخشهای دولتی و خصوصی و عموم مردم، بازگویی داستان نجاتیافتگان و طراحی برنامههای آموزشی بهرهگیرند.
منابع:
‘۱۶ Days of Activism against Gender-Based Violence’, available at: https://www.unwomen. Org/en/what-we-do/ending-violence-against-women/take-action /16-days -of-activism.
‘United Nations Secretary-General’s UNiTE by 2030 to End Violence against Women campaign Concept Note’, available at: https://www.unwomen.org/-/media/headquarters/attachments/ sections/what%20we%20do/evaw/unite%20campaign_2020_concept%20note_final.pdf?la=en&vs=5951.
تصویر: UN