محدودیت های اخیر بر تجارت و موافقت نامه اقدامات بهداشتی و بهداشت گیاهی

نویسنده: ژول گایگلینگ

مترجم: فاطمه میثمی

(دانشجوی دوره دکتری حقوق بین الملل)

از ژوئن ۲۰۲۰ ، چین به منظور پیشگیری از شیوع هرچه بیشتر ویروس کرونا از انجام امور و اقدامات تجاری خودداری نمود تا به این ترتیب با شیوع COVID-19 در کشورش مبارزه کند. اقدامات مختلفی از آزمایش گسترده ی کانتینرها و محتوای مواد غذایی وارداتی و محصولات کشاورزی تا ممنوعیت کامل واردات برخی محصولات غذایی خاص (مانند گوشت خوک از Tönnies و محصولات مرغ از کارخانه ی مواد غذایی تایسونTyson  و مواد غذایی برند OK  ) را در نظر گرفت. این اقدامات با انتقاد شدید سایر اعضای WTO روبرو شده که قانونی بودن این تدابیر را تحت توافق نامه اعمال اقدامات بهداشتی و بهداشت گیاهی  (که بخشی از توافق نامه SPS هستند ؛ تمام مواد و ضمیمه ها ی این توافق نامه) هستند، مورد نقد قرار دادند. این موضوع مورد توجه کمیته SPS قرار گرفته است، که در تازه ترین اقدام با اعلانی که در ۱۸ نوامبر ۲۰۲۰ توسط ایالات متحده ارسال شد و در آخرین نشست آن در نوامبر ۲۰۲۰ ، جایی که چین از اقدامات خود دفاع کرد، مورد بحث قرار گرفت. این مقاله قصد دارد با بحث در مورد این اقدامات در مورد شرکت مواد غذایی  (Tyson) ، از جمله اولین شرکتهایی که تحت تعلیق کامل قرار گرفتند، که تهاجمی ترین اقدام اعمال شده توسط چین محسوب می شود، تعلیق واردات را روشن کند.

تعلیق واردات به عنوان اقدامی طبق SPS

به طور کلی، کشورها مجاز به ایجاد محدودیت در تجارت محصولات کشاورزی و مواد غذایی برای محافظت از سلامتی و زندگی شهروندان خود هستند. با این حال، برای جلوگیری از سو استفاده از چنین اقداماتی، توافق نامه SPS برخی شرایط خاص را برای محدودیت موجه تجارت تعیین می کند. در مورد تعلیق واردات طیور از کارخانه ی تایسون، سوال این است که آیا این تعلیق یک اقدام معتبر بر اساس SPS است؟ بدین منظور، این دست اقدامات باید شرایط خاصی را داشته باشند: می بایست بر اساس استاندارد بین المللی مطابق با ماده ۳ باشد یا با آن همسویی داشته باشد که به موجب این ماده به طور خودکار مطابق با توافق نامه SPS در نظر گرفته می شود، یا، اگر ماده ۳ قابل اجرا نیست، باید با ماده ۲ و تبصره های خاص آن مطابقت داشته باشد. از آنجا که هیچ استاندارد بین المللی مبنی بر ممنوعیت واردات مواد غذایی از کشورهای مبتلا به COVID وجود ندارد (بلکه برعکس، همانطور که ​​توسط کمیسیون بین المللی تشخیص میکروب شناسی مواد غذایی ارزیابی شده است)، تعلیق نمی‌تواند بر اساس مواد فوق الذکر صورت بگیرد، تعلیق تجارت مطابق با استاندارد بین المللی نیست و بدین وسیله نمی‌تواند از شرایط موجود در ماده  ۳ و یا ۲ استفاده نماید. چرا که بند ۲ ماده ۲ مقرر می نماید که اقدامات SPS باید (۱) بر اساس اصول علمی انجام شود و بدون شواهد علمی کافی، که شامل ارزیابی بند ۱ و ۲ ماده ۵ است ، نباید صورت پذیرد، چرا که نقض این مواد منجر به فرض نقض ماده .۲.۲، (۲)می شود  (که قابل اعتراض است) همچنین هیچگونه عمل خودسرانه یا غیرقابل توجیهی نباید بصورت تبعیض آمیز اعمال گردد، بلکه باید با توجه به بند ۵ ماده ۵و بند ۲ ماده ۳ و (۳) ارزیابی شود، به نحوی که بیش از حد لازم محدود کننده ی تجارت نباشد، که این معیار براساس بند ۶ ماده ۵ ارزیابی می شود.

رعایت اصول علمی

یکی از شرایط اعمال این محدودیت های تجاری انجام ارزیابی علمی است بنابر این چین می تواند با انجام و ارائه ارزیابی ریسک مطابق با بندهای ۱ و ۲ ماده ۵ sps ثابت کند که تعلیق صورت گرفته براساس اصول علمی است. ارزیابی خطر مطابق با ضمیمه A (4) (در بخش مربوطه) باید صورت بگیرد به نحوی که “ارزیابی اثرات سو بالقوه بر سلامت انسان یا حیوان ناشی از وجود [..] آلاینده ها ، [..] یا ارگانیسم های عامل بیماری در غذا [..] مورد تحقیق و بررسی قرار گیرد.  “.

بررسی مناسب برای این تعریف در تعلیق مدت دار ایالات متحده / کانادا صورت گرفته است: کشور عضو باید (الف) مواد افزودنی، آلاینده ها، سموم یا ارگانیسم های بیماری زا را در مواد غذایی، نوشیدنی ها یا مواد غذایی مورد بحث را شناسایی کند. (ب) شناسایی هرگونه اثر سو احتمالی بر سلامت انسان یا حیوانات ؛ و (ج) اثرات بالقوه ی این ارزیابی باید بوسیله ی کشور مدعی مورد تحقیق و بررسی قرار بگیرد. در حالی که بدون شک دو مورد اول در مورد COVID-19 در این پرونده موجود می باشد، اما پتانسیل اثر سو آن در طیور وارداتی به ارزیابی نیاز دارد. به طور کلی، بیشتر تصور می شود که COVID-19 از طریق هوا پخش می شود. اکثر دانشمندان اتفاق نظر دارند که خطر زیادی برای انتشار آن از طریق واردات مواد غذایی وجود ندارد. با این حال، کاملا بی خطر نیست. کشورهای عضو موظف به انجام ارزیابی خود بر اساس نظر اکثریت نیستند. در قضیه ی  هورمون های EC، هیئت تجدیدنظر دریافت که اگر دولت ها با حسن نیت این کار را انجام دهند، ممکن است سنجش و ارزیابی خود را بر اساس نظراقلیت (واجد شرایط) یا نظرات مختلف مبتنی نمایند، به ویژه هنگامی که این خطر یک امر تهدید کننده‌ی حیات باشد. همانطور که چین تا زمان اعمال تعلیق تقریباً تمام موارد ابتلا و انتقال COVID-19 را در قلمرو خود ریشه کن کرده بود و هدف وی جلوگیری از هرگونه خطر دیگر برای شیوع مجدد بود و در واقع برخی نشانه های ویروس در مواد غذایی وارداتی وجود داشت، به نظر می رسد که چین  ارزیابی خطر را به نحو فوق الذکر انجام داده باشد.  با این حال، حتی اگر چین چنین ارزیابی انجام داده باشد، نمی توان تعلیق را براساس آن در نظر گرفت چرا که در پرونده‌ی مرغداریهای ایالات متحده، هیئت رسیدگی دریافت که ممنوعیت واردات آمریکا براساس ارزیابی ریسک نبوده، چراکه ایالات متحده خود شواهدی ارائه نمی دهد که، در واقع، علت امر این مسئله بوده باشد. از آنجا که چین هنوز ارزیابی خطر را ارائه نداده است، در اینجا نیز همین وضعیت اعمال می شود.

تبعیض خودسرانه یا غیرقابل توجیه

حتی اگر بپذیریم که تعلیق براساس ارزیابی ریسک انجام شده است، اعمال معیار SPS نباید خودسرانه یا غیرقابل توجیه باشد. در پرونده ی محصولات کشاورزی هند، هیئت رسیدگی دو شرط را در نظر گرفت:  (الف)  آیا این اقدام˓ در مواردی که شرایط مشابه حاکم است، تبعیضی خودسرانه یا غیرقابل توجیه بین اعضا روا می دارد، از جمله بین تاجران متبوع خود و سایر اعضا، و (ب) اینکه آیا اقدامات به گونه ای اعمال می شود که محدودیتی تغییر ظاهر یافته در تجارت بین الملل را شکل می دهد. در پرونده ی تعلیق چین در مقابل تایسون، دو ملاحظه جالب توجه است: یک اینکه، این مقررات فقط برای یک کارخانه خاص در ایالات متحده اعمال شده است و هیچ کشور عضو سازمان تجارت جهانی تحت تأثیر این اقدام خاص قرار نگرفته است. دو اینکه، خود چین در زمانی که تعلیق را اجرا کرد با شیوع ویروس در یک بازار عمده فروشی در پکن روبرو شد که این امر به نظر می رسد رفتار تبعیض امیز در قبال افراد متبوع خود و طرفهای خارجی است چراکه این تعلیق محصولات داخلی را دربر نمی گیرد. در نتیجه، چین در قضیه ی طیور وارداتی از ایالات متحده نه تنها این تبعیض را با سایر اعضا بلکه با بازار داخلی چین نیز اعمال نموده، و این رفتار تبعیض آمیز به حدی است که حتی اگر شرایط مشابهی بین چین و سایر کشورها اعمال شود، به ویژه به این دلیل که در حال حاضر همه ی کشورها با COVID-19 روبرو هستند همچنان این تبعیض غیر قابل توجیه خواهد بود. با این حال، یک اقدام تفکیکی اگر خودسرانه یا توجیه پذیر نباشد، همچنان می تواند معتبر باشد. در اینجا باید ملاحظات مربوط به علت یا منطق اساسی این اقدام تبعیض آمیز را بیان کرد. خودسرانه یا غیرقابل توجیه بودن ممکن است به دلیل عدم ارزیابی ریسک باشد، که در مورد پیش رو همین مسئله صادق است. با این حال، حتی با نادیده گرفتن فقدان ارزیابی ریسک، منطق اساسی پشت این اقدام، خودسرانه بودن آن را نشان می دهد. بیان این نکته که با هدف جلوگیری از شیوع ویروس دست به اعمال محدودیت و ممنوعیت زده است، نمی توان هیچ توضیح منطقی یافت که چرا چین به جای هدف قرار دادن کل صنعت طیور در تمامی کشورها، از جمله در کشور خود، که تعداد قابل توجهی نیز هست، تنها یک کارخانه خاص را مورد تعلیق قرار داده است. شرط بعدی این است، تعلیق باید یک تبعیض یا محدودیت تغییر یافته و جعلی در تجارت ایجاد نماید. این معیار در واقع مربوط به هدف SPS نیست بلکه معیار محدودیت تجاری است که در زیر حجاب معیار SPS پنهان شده است. آنچه باید مورد توجه قرار گیرد این است که چین و ایالات متحده در مورد تجارت طیور گذشته ای بسیار پر دردسر دارند که از جمله در یک ممنوعیت چندین ساله خود را نشان داده است، که اخیراً توسط چین لغو شده بود. همچنین، چین و ایالات متحده اخیراً در حال انجام یک معامله تجاری بودند که چین را ملزم به خرید محصولات کشاورزی با قیمت ۳۶.۵ میلیارد دلار می نمود. هرگونه مشکل بعدی با صادرکنندگان مواد غذایی می تواند منجر به برهم خوردن مجدد مذاکره در مورد معامله شود. چنین انحلالی برای چین نامطلوب نخواهد بود: به نظر می رسد که این کشور قادر به انجام بخشی از معامله خود نخواهد بود. با در نظر گرفتن این نکته ، منطقی است نتیجه گیری کنیم که معیار SPS  (خودسرانه و تبعیض آمیز) در واقع محدودیت تغییریافته تجارت بین الملل است.

ممنوعیت محدودیت تجاری بیش از حد لازم

سرانجام، یک معیار SPS نباید بیش از حد ضرورت محدود کننده ی تجارت باشد. شرایطی که باید رعایت شود وجود معیار تجاری است که (۱) با در نظر گرفتن امکانات فنی و اقتصادی به طور منطقی در دسترس است. (۲) به سطح مناسب حفاظت بهداشتی یا بهداشت گیاهی کشورهای عضو دست می یابد و (۳) نسبت به معیار مورد بحث SPS  (قضیه ی صنعت طیور ایالات متحده و قضیه ی  استرالیا و ماهی سلمون) محدودیت قابل توجهی در تجارت ایجاد نکند. در اینجا، می توان ادعا کرد که آزمایش محصولات هنگام واردات به کشور یک جایگزین قابل قبول و امکان پذیر فراهم می کند، که با حفظ هدف جلوگیری از شیوع ویروس همچنان به سطح بهداشتی خوبی دست می یابد و محدودیت قابل توجهی برای تجارت نیز ایجاد نمی کند همچنین در موارد دیگری نیز توسط چین استفاده شده است. تنها مانع اجرای آزمایشات نیز عدم ارزیابی ریسک خواهد بود.

نتیجه گیری: عدم رعایت در بسیاری از سطوح

همانطور که در ارزیابی فوق نشان داده شد، تعلیق واردات مرغ از کارخانه ی مواد غذایی Tyson . با هیچ یک از شرایط معتبر SPS مطابقت ندارد. بسیاری از استدلال های ارائه شده  در مورد سایر اقدامات صورت گرفته توسط چین نیز قابل استفاده است. با این حال، شدیدترین استدلال در مورد اقدامات اخیر، کمبود آشکار ارزیابی ریسک است که، در هر صورت، برای اثبات اعتبار یک معیار SPS بسیار مهم است. تا زمانی که چین مبانی علمی برای اقدامات خود فراهم نکند، همچنان در حال نقض تعهدات خود تحت توافق نامه SPS است.

منبع: https://www.ejiltalk.org/chinas-recent-restrictions-on-trade-and-the-sps-agreement/