نویسندگان:
. Anastasia Moran و Sarah Fuhrman ,Basma Alloush
مترجم: کتایون اشرفی: دانشجو دورۀ دکتری حقوق بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبایی.
ویراستار علمی: دکتر سید علی حسینی آزاد: پژهشگر حقوق بین‌الملل
یادداشت ویراستار: این مقاله، قسمتی از پوشش مداوم سایت Just Security در مورد خروج ارتش آمریکا از افغانستان و تصرف منطقه توسط طالبان است.
از زمانی که جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا، خروج نیروی نظامی آمریکا از افغانستان را در آوریل ۲۰۲۱ اعلام کرد، بارها به منظور حمایت از مردم افغان از طریق دیپلماسی، نفوذ بین‌المللی و کمک‌های بشردوستانه تعهد عمومی داده است. افغانستان به این کمک نیاز دارد؛ چراکه نیازها به سرعت در حال افزایش است. از غذا گرفته تا آب تمیز و مراقبت‌های بهداشتی، مردم افغانستان در سراسر کشور، حق دسترسی به این کالاها و خدمات اساسی را دارند. اکنون زمان آن فرا رسیده است که دولت بایدن، به وسیلۀ استفاده از فرصت حمایت از مردم افغانستان و قراردادن آنها در مرکز توجه تمام سیاست‌های ایالات متحده در قبال این کشور، به وعدۀ خود مبنی بر ایستادن در کنار مردم این کشور، عمل کند.
حتی قبل از تشدید درگیری‌ها در بهار۲۰۲۱، وضعیت افغانستان یکی از بزرگترین بحران‌های بشردوستانه در جهان بود. در ابتدای سال ۲۰۲۱، درگیری، کوئید۱۹ و خشکسالی، تقریبا نیمی از مردم را نیازمند کمک‌های بشردوستانه کرد و تخمین زده می‌شود که از هر سه فرد افغان، یک نفر از نظر غذایی ناامن است. تقریباً شش میلیون نفر از اتباع افغانستان، چه در داخل کشور و چه خارج از آن، خانۀ خود را ترک کرده و آواره شده اند، که تا به امروز، بیش از نیم میلیون نفر از آن، شامل افرادی است که به تازگی، در داخل کشور آواره شده‌اند. علی‌رغم این آمارهای تکان‌دهنده، واکنش بشردوستانه از کمبود بودجۀ تقریبا بی‌سابقه رنج می‌برد؛ اهداکنندگان تنها ۳۸ درصد از وجوه مورد نیاز را تعهد کرده‌اند، و این امر، مانع از آن می‌شود که بشردوست‌ها، کمکی را که فورا به آن نیاز است، ارائه دهند.
بدیهی است که در حل حاضر، توجه بین‌المللی، بر ترک کابل توسط مردم افغانستان متمرکز است، اما اکثریت قریب به اتفاق اتباعی که برای نجات جان خود، محتاج کمک و حمایت هستند، در داخل کشور باقی خواهند ماند و تا مدت‌ها پس از آخرین پرواز تخلیۀ شهر، به یک تعهد پایدار بشردوستانۀ آمریکایی و بین‌المللی نیازمند هستند. سیاست و عمل آمریکا باید در راستای این واقعیت، مهیا شود و آن را بازتاب دهد.
به هرحال، جابه‌جایی(تغییر) قدرت اخیر، پیچیدگی و وخامت اوضاع بشردوستانه، می‌تواند تعهد جامعه بین‌المللی را در ارتباط با ادامۀ حمایت از مردم افغانستان، محک بزند. اهداکنندگان کمک‌های بشردوستانه، ممکن است در تخصیص بودجۀ بیشتر تردید داشته باشند که علت آن، فقدان تضمین صریح طالبان، در تمام سطوح، مبنی بر اینکه دسترسی انسان‌دوستانۀ امن و اصولی را اجازه می‌هند و در تلاش‌های متقابل در کشور دخالت نمی‌کنند، میباشد.
علاوه بر این، همانطور که اخیراً در این صفحات، مورد بحث قرار گرفته است، ایالات متحده کماکان مقررات ضد تروریسم خود را با این واقعیت تطبیق داده است که طالبان، یک سازمان “تروریست جهانی مشخص‌شدۀ ویژه”( specially designated global terrorist) (SDGT) است که اکنون، وظایف دولتی و نهادهای حکومتی رسمی را کنترل می‌کند. بدون محافظت‌های موجود جهت مراقبت از سازمان‌های بشردوستانه – یا جهت کاهش تاثیرات وحشتناک‌‌تر طالبان بر صنایع کلیدی که از اقدامات بشردوستانه حمایت می‌کنند، مانند موسسات مالی- عملیات‌های کمک به افغانستان ممکن است به خطر افتد.
آمریکا، در حالی که همچنان به حمایت از تخلیه‌ها ادامه می‌دهد، دریچۀ فرصت جدیدی، جهت شکل دادن به مسیر واکنش بشردوستانۀ افغانستان دارد. باتوجه به اینکه قطعا نیازهای غیرنظامیان افغانستان در مرکز توجه است، ایالات متحده باید فوراً تلاش کند تا تضمین کند که بشردوست‌ها، از تامین مالی، دسترسی و حمایت‌های قانونی، جهت ماندن و رساندن برخوردار هستند.
اولا، ایالات متحده باید دسترسی بشردوستانۀ امن و نامحدود را به جمعیت نیازمند، گسترش دهد. این امر بسیار مهم است که مردم افغانستان بتوانند به خدمات و منابع بشردوستانۀ ضروری برای بقاء خود، دسترسی داشته باشند. یکی از اقدامات عملی که ایالات متحده می‌تواند انجام دهد، این است که از سازمان ملل متحد در تلاش‌های خود، جهت استقرار فوری پل هوایی بشردوستانه در فرودگاه کابل، حمایت کند. با توجه به کنترل فعلی فرودگاه، ایالات متحده می‌تواند نقشی منحصر به فرد در تسهیل دسترسی سازمان ملل متحد و کمک به بشردوست‌ها، جهت رساندن کمک‌هایی مانند غذا و دارو، به این کشور داشته باشد – این امر به ویژه قبل از تأثیر شرایط زمستانی بر سفر جاده‌ای و دسترسی‌ها، بسیار مهم است. صرف نظر از حضور آمریکا، این کشور باید حمایت خود را از پروازهای بشردوستانه، از طریق مالی، ادامه دهد. علاوه بر این ، ایالات متحده باید بر تعهدات صریح طالبان، در همۀ سطوح، در مورد ایمنی کارکنان امدادرسان و توانایی امدادگران خانم، جهت ادامۀ تلاش در تمام جنبه‌های واکنش به این بحران، پافشاری کند. بدون حضور کارکنان زن، بسیاری از زنان و دختران – جمعیتی که به طور فوق‌العاده و نامناسب، تحت تأثیر این بحران قرار گرفته‌اند – نمی‌توانند به کالاها یا خدمات بشردوستانه دسترسی داشته باشند. ایالات متحده همچنین باید تعامل دیپلماتیک خود را با سایر کشورهای منطقه برقرار کند تا اطمینان حاصل کند که در راستای تعهدات آن کشورها طبق حقوق بین‌الملل، مردم افغانستان می‌توانند به دنبال امنیت و خدمات باشند و بدون خطر اخراج اجباری، در آنجا مستقر شوند. همچنین ایالات متحده، جهت حمایت از مهاجران افغانستانی در کشورهای میزبان، باید کمک‌های مالی بشردوستانه را فراهم کند.
ثانیا، ایالات متحده باید فوراً کمک‌های مالی بشردوستانه بیشتری را متعهد شود و سایر اهداکنندگان را برای انجام چنین کاری، پیشتیبانی کند. ایالات متحده در سال‌های اخیر، به طور مداوم، بزرگترین اهدا‌کنندۀ کمک‌های بشردوستانه به افغانستان بوده است، نقشی که باید ادامه یابد و با حمایت مداوم، جهت تشویق سایر اهداکنندگان به ارائۀ بیشتر کمک‌های بشردوستانه، تقویت شود. این بودجه تا حد امکان باید منعطف باشد که در نتیجۀ آن، شرکا بتوانند برنامه‌های خود را با محیط عملیاتی که به سرعت در حال تغییر است، تنظیم کرده و فعالیت‌ها و مکان‌ها را، بر حسب نیاز، منطبق سازند. علاوه بر این، بیشتر این بودجه باید مستقیماً به سازمان‌های مردم نهاد اختصاص یابد که تا به امروز، در سال ۲۰۲۱ ، کمتر از ۲۰ درصد از بودجۀ بشردوستانۀ گزارش‌شده را دریافت کرده‌اند. اکثر بودجه بین‌المللی به آژانس‌های سازمان ملل متحد اختصاص داده شده است که سپس، با سازمان‌های مردم نهاد قرارداد منعقد می‌کنند؛ روندی که از حیث اداری، منجر به تأخیر و تحمیل هزینه‌هایی می‌شود. علاوه بر این، بسیاری از سازمان‌های مردم نهاد، حضور طولانی مدت در افغانستان دارند و این امر به آنها، درک نیازهای موجود و اعتماد جوامع محلی را اعطا کرده و بنابراین می‌توانند به سرعت افزایش یابند و پذیرفته شوند.
در نهایت، همانطور که پیش‌تر اشاره شد، ایالات متحده، مانند همۀ دولت‌ها و موجودیت‌های بین‌المللی، باید معافیت‌های بشردوستانۀ روشنی را در راستای اقدامات ضدتروریستی خود و هرنوع تحریم یا مقررات ضدتروریسم در افغانستان، ارائه دهد. ایالات متحده در سال ۲۰۰۲ ، پس از تحریم‌های اولیه علیه طالبان در سال ۱۹۹۹، این گروه – و امور مرتبط با آن – را یک SDGT(تروریست جهانی مشخص‌شدۀ ویژه) نامید. با کنترل طالبان بر نهادهای ملی و بیشتر مناطق کشور، ایالات متحده باید فوراً تضمین کند که این عنوان، مانع واکنش بشردوستانه نمی‌شود. یک مجوز عمومی فوری و جامع دفتر کنترل سرمایه‌های خارجی، به بشردوست‌ها این امکان را می‌دهد تا با خطر قانونی کم‌تری فعالیت کنند. در صورت فقدان چنین مجوزی، یک امکان بالفعل زیادی در ارتباط با وقوع نتیجه‌ای وحشتناک وجود دارد؛ در حالی که موسسات مالی احتمالاً متعهد به خطر زدایی بانک‌ها شده‌اند، که این امر، عملیات کمک را تضعیف می‌کند، برخی از بشردوست‌ها ممکن است جهت جلوگیری از احتمال هرگونه سرپیچی، حتی فعالیت‌های مجاز خود را محدود کنند. هنگامی که بشردوست‌ها نیاز به حرکت سریع‌تر و در مقیاس بزرگتر دارند، دیگر جایی برای عدم قطعیت وجود ندارد.
هر روزه، سازمان‌های بشردوستانه که در برخی از چالش‌برانگیزترین محیط‌های جهان فعالیت می‌کنند، در راستای مسئولیت‌پذیری دقیق و مکانیزم‌های نظارتی که هم از سوی جامعه بشردوستانه و هم از طرف اهداکنندگان اعمال می‌شود، به صورت اصولی کمک‌رسانی می‌کنند. آنها می‌توانند اقدامی مشابه را در افغانستان انجام دهند. در واقع، بشردوست‌ها، به وسیلۀ پذیرش اصول عملیاتی مشترک افغانستان ، به طور خاص، بر تعهد خود نسبت به واکنش‌های اصولی در زمینۀ افغانستان، تأکید کرده‌اند. این اصول بر اساس معیارهای جهانی بشردوستانه است؛ آنها ادامه پیدا کرده و پیدا خواهند کرد تا فعالیت‌های بشردوستانه راقاعده‌مند کنند و مانع از این می‌شوند که بشردوست‌ها، کنترل غیرضروری را بپذیرند. تا زمانی که این اصول رعایت شود، بشردوست‌ها، صرف نظر از اینکه تحت کنترل کدام نهاد است، نیازها را در هر کجا که پیدا شوند، پاسخ می‌دهند. از جمله در سال‌های منتهی به۲۰۰۱، سازمان‌های امدادی در مناطق تحت کنترل طالبان، فعالیت داشته‌اند. اما برای تداوم این کار اصولی، بشردوست‌ها، نیازمند تضمین طالبان، ایالات متحده و جامعه بین‌المللی هستند مبنی بر اینکه دسترسی‌ها و بودجۀ بشردوستانه، ادامه خواهد یافت.
هفته‌ها و ماه‌های آینده، طیف وسیعی از نظرات و توصیه‌های متناقض در مورد رویکرد وسیع‌تر ایالات متحده در قبال افغانستان مشاهده خواهد شد. در حالی که کمک‌های بشردوستانه تنها راه حل چالش‌های پیش روی مردم افغانستان نیست، یک بخش جدایی ناپذیر از آن است. کمک‌های بشردوستانه، کیفیت زندگی را حفظ کرده و آن را بهبود می‌بخشد. در کشوری که بیش از نیمی از مردم به این کمک نیاز دارند، ما از ایالات متحده انتظار داریم که تضمین کند مردم افغانستان و نیازهای بشردوستانه آنها، در مرکز سیاست این کشور قرار دارد.
یادداشت: این نوشتار، صرفا بیانگر عقاید شخصی نویسندگان است و ارتباطی با نهادهای مرتبط با آنها ندارد.
[۱] https://www.justsecurity.org/77977/afghans-need-more-than-solidarity/