خلاصه رای¬گیری در شورای امنیت سازمان ملل متحد در سال ۲۰۲۲: تلخ‌کامی آمیخته با توافق‌نامه¬ها[۱]
Adrian Steube[2]
مترجم: دکتر نسرین ترازی
پژوهشگر حقوق بین‌الملل
ویراستار: دکتر شهرام زرنشان
دانشیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی
جنگ تمام‌عیار روسیه در سال ۲۰۲۲ علیه اوکراین بر شورای امنیت سازمان ملل متحد و از هم‌گسستگی بعدی آن به عنوان موثرترین نهاد سازمان مذکور تاثیرگذار بود. با مقایسه آرای اعضای شورا در سال ۲۰۲۱ با سال ۲۰۲۲، واضح است که اختلافات به شدت افزایش یافته اما شورا همچنان به عملکرد خود ادامه می‌دهد. در سال ۲۰۲۱ از ۵۹ پیش‌نویس قطعنامه‌ای که مورد رای-گیری قرار گرفت، ۴۸ قطعنامه به اتفاق آرا(۸۱.۳۶ درصد) رای مثبت دریافت کردند. در همان زمان تنها یک قطعنامه در سال ۲۰۲۱ وتو شد(S/2021/990). به این پیش¬نویس قطعنامه در مورد آب و هوا و امنیت و با حمایت مشترک ۱۱۳ کشور، توسط هند و روسیه رای منفی داده شد. علاوه بر این، دولت اخیر در سال ۲۰۲۱ هفت بار رای ممتنع داده و یک بار از وتو استفاده نموده بود. چین نیز هفت بار رای ممتنع داده اما از وتوی خود استفاده نکرده بود. اعضای دائم باقی مانده(بریتانیا، فرانسه و ایالات متحده) هر کدام یک بار در سال ۲۰۲۱ رای ممتنع داده و از وتوی خود استفاده نکرده بودند. تنها یک پیش¬نویس قطعنامه رد شد؛ زیرا نتوانست به حد نصاب آرا دست یابد(S/2021/667). این قطعنامه که از سوی چین و روسیه ارائه شده بود، بر بوسنی و هرزگوین تمرکز داشت. بنابراین در سال ۲۰۲۱ تنها دو قطعنامه از ۵۹ قطعنامه¬ تحت رای¬گیری تصویب نشد. در سال ۲۰۲۱، ۹۶.۶۱ درصد از آرای قطعنامه موفقیت¬آمیز بود.
در سال ۲۰۲۲ این هماهنگی نسبی در شورا به طور قابل توجهی تغییر کرد. سال گذشته تنها ۵۷.۹ درصد از آرای مربوط به پیش¬نویس قطعنامه¬ها به اتفاق آرا(۳۳ از ۵۷) تصویب شد. این افزایش در آرای اعضای دائمی نیز منعکس شده است. در حالی که سه عضو دائم باقی مانده، هر یک از صفر رای منفی در سال ۲۰۲۱ به چنین دو رایی در سال ۲۰۲۲ و یک رای ممتنع اضافی در سال ۲۰۲۲ نسبت به سال ۲۰۲۱ رسیده‌اند، روسیه در سال گذشته رای منفی خود را افزایش داده است. این دولت تعداد وتوهای خود را از یک مورد در سال ۲۰۲۱ به چهار مورد در سال ۲۰۲۲ و تعداد آرای ممتنع خود را از ۷ مورد در سال گذشته به دوازده مورد در سال ۲۰۲۲ افزایش داد. در همان زمان چین یک بار در سال ۲۰۲۲ از وتوی خود استفاده کرد. علی‌رغم همکاری ظاهری چین و روسیه در شورا، چین به طور کامل با روس‌ها همگرا نشده است. با این¬حال چین رای ممتنع خود را نسبت به دوازده سال گذشته به دو برابر رسانده است.
مطابق سنت، سه عضو دائم باقی مانده از آرای “نه” خود با هم استفاده کرده‌اند. این اتفاق دو بار در سال ۲۰۲۲ واقع گردید: اول با رای¬گیری در مورد قطعنامه S/2022/821 و پیش¬نویس روسیه با هدف تشکیل کمیسیونی برای بررسی ادعای این دولت مبنی بر این که (اقدامات) ایالات متحده و اوکراین با کنوانسیون سلاح¬های بیولوژیکی و همچنین قطعنامه S/2022/541 مطابقت ندارند و (بار دیگر) علیه پیش¬نویس قطعنامه رقیب روسیه در مورد مکانیسم کمک¬های بشردوستانه فرامرزی در سوریه. هر چند لازم به ذکر است که در هر دو مورد، آرای منفی سه عضو دائم باقی مانده به عنوان حق وتو محاسبه نمی¬شود؛ زیرا در هر دو مورد پیش¬نویس قطعنامه ارائه شده به حد نصاب رای لازم(۹ رای) نرسیده است.[۳]
دو قطبی شدن آرای اعضای شورا ناشی از رفتار حاکم بر رای¬گیری¬های این نهاد که مورد ملاحظه قرار گرفت، در مورد ده عضو منتخب نیز شمول پیدا کرده است. در سال ۲۰۲۱ هند از نظر تعداد رای ممتنع(سه مورد) علاوه بر یک رای منفی، در میان اعضای منتخب شورای امنیت پیشتاز بود. سایر اعضای منتخب از یک تا دو رای ممتنع داشتند. این تعداد در سال ۲۰۲۲ به طرز فاحشی افزایش یافت. آلبانی کمترین رای ممتنع را داشت(سه مورد). گابن با ۹ رای ممتنع پیشتاز شد و پس از آن دو کشور آفریقایی دیگر(کنیا و غنا) و هند قرار گرفتند. همه کشورهای دیگر چهار تا پنج رای ممتنع داشتند. هیچ¬یک از ده عضو منتخب شورای امنیت رای منفی نداشت.
اگرچه تعداد پیش‌نویس قطعنامه‌هایی که بدون اتفاق آرا در سال ۲۰۲۲ به رای گذاشته شدند، به طور چشمگیری افزایش یافت اما اکثر قطعنامه‌ها همچنان مورد تایید قرار گرفتند. علی‌رغم تشدید روند سیاسی‌سازی شورا، ۸۹.۵ درصد از رای¬گیری¬های قطعنامه به نتیجه مثبت رسید. اگرچه این رقم نسبت به سال ۲۰۲۱ کمتر است اما نشان می¬دهد که مقداری همکاری باقی مانده است. با پنج عضو جدید در سال ۲۰۲۳- اکوادور، ژاپن، مالت، موزامبیک و سوییس- و پایان دوره هند، ایرلند، کنیا، مکزیک و نروژ ترجیحات کلی رای¬گیری احتمالا در سال ۲۰۲۳ تغییر خواهد کرد. تاکنون اولین مورد رای¬گیری سال در ۹ ژانویه، حکم شش ماهه وجود یک کانال کمک¬های فرامرزی از ترکیه به سوریه را به اتفاق آرا تمدید کرد.[۴][۵]
[۱] https://www.passblue.com/2023/01/09/voting-wrap-up-of-the-un-security-council-in-2022-bitterness-mixed-with-agreements/
[2] آدریان استیوب دانشجوی کارشناسی ارشد در رشته روابط بین¬الملل و دیپلماسی در دانشگاه تریر آلمان و دارای مدرک لیسانس در رشته علوم سیاسی از دانشگاه کاسل است.
[۳] برای ملاحظه شکل‌های متخذ از جداول جلسات و برآمدهای شورای امنیت سازمان ملل متحد به نوشتار اصلی رجوع نمایید.
[۴] این مقاله برای اثبات اینکه سه عضو دائم باقی مانده در سال ۲۰۲۲ هیچ وتویی نداشته¬اند، به روزرسانی گردید.
[۵] ویراستار ادبی: صادق بشیره(گروه پژوهشی آکادمی بیگدلی)