ارزیابی اعتبار تصاویر دیجیتالی منبعباز: راهنمایی برای قضات و حقیقتیابان
Raquel Vazquez Llorente, Sarah Zarmsky & Daragh Murray
مترجم: امین معتمدی
دانشجوی دکتری حقوق بینالملل دانشگاه علامه طباطبایی
ویراستار علمی: دکتر محمد ستایشپور
عضو هیئت علمی دانشگاه قم
به طور گسترده پذیرفته شده است که اطلاعات دیجیتالی منبعباز(open source) میتوانند نقش کلیدی در تحقیق و پیگرد حقوقی نقضهای حقوق بشر، حقوق بشردوستانه و حقوق بینالملل کیفری ایفا کنند. برای نمونه محتوای ضبطشده در زمینه یک تظاهرات میتواند، دیدگاهی در مورد ترکیب و ماهیت جمعیت ارائه دهد، پاسخهای پلیس را به تصویر بکشد و به ایجاد سیر زمانی از وقایع کمک کند. این محتوا میتواند از منابع متنوعی مانند پلتفرمهای ایکس، اینستاگرام، یوتیوب، اسنپچت، تیکتاک یا پخش زنده فیسبوک آمده باشد. این اطلاعات منبعباز میتوانند نوری به وقایع یک روز بیاندازند و دیدگاهها و نقطه نظرات متنوعی را ارائه دهند که پانزده سال پیش قابل تصور نبود. اما دادگاه ها یا سایر سازکارهای پاسخگو، چگونه میتوانند از این قبیل اطلاعات برای حسابرسی و عدالت استفاده کنند؟ هنگامی که این نهادها محتوای منبعباز را از یک شخص ثالث مانند یک سازمان غیردولتی، پژوهشگر دانشگاهی یا خبرنگار تحقیقی دریافت میکنند، چگونه میتوانند ارزش تحلیل آنها را ارزیابی نمایند؟ چگونه باید کیفیت و قابلیت اعتماد یک محتوای ارسالی منبعباز را ارزیابی کنند؟ این دقیقا همان مشکلی است که « ارزیابی اعتبار تصاویر دیجیتالی منبع باز : راهنمایی برای قضات و حقیقتیابان» به دنبال حل آن است.
در سالهای اخیر، شاهد بودیم که نهادهای تحقیقاتی و افراد متخصص حقوقی با ظرافتهای ادله دیجیتال – توانمندیها و مشکلات آنها – مواجه شدهاند. در دورهای که اطلاعات دیجیتال فراوان و به راحتی قابل دسترس است، اطلاعات منبعباز یا اطلاعاتی که هر فرد عادی میتواند مشاهده، خریداری یا درخواست کند، به طور فزایندهای به عنوان ادله در فرآیندهای حقوقی و ماموریتهای حقیقتیابی استفاده میشوند. به عنوان مثال، اوایل امسال در دیوان بینالمللی دادگستری، آفریقای جنوبی چندین ویدئوی منبعباز را برای نشان دادن ادعاهای نقض کنوانسیون نسلزدایی توسط اسرائیل ارائه داد. در دیوان کیفری بینالمللی، رای بازداشت محمود مصطفی بوسایف الورفالی عمدتا بر اساس ویدئوهایی که در فیسبوک منتشر شده بودند صادر شد (؛ اگرچه قضیه به دلیل مرگ احتمالی متهم بسته شده است)، همچنین یک پلتفرم دیجیتال که تصاویر ماهوارهای و عکسها و ویدئوهای منبعباز را جمعآوری میکرد، به عنوان ادله توسط دفتر دادستان در قضایای مالی استفاده شد. لوازم منبعباز نیز محوریت مرکزی در یافتههای ماموریتهای حقیقتیابی اجباری سازمان ملل متحد در ونزوئلا و میانمار، همچنین کمیسیون تحقیق در مورد اعتراضات در سرزمینهای فلسطین اشغالی و گزارشهای گروه کارشناسان ممتاز در یمن بودند. از پستهای رسانههای اجتماعی و تصاویر ماهوارهای گرفته تا ویدئوهای شاهدان، این قبیل محتوای دیجیتال قابلیت این را دارند تا دیدگاههای اساسی در مورد نقضهای ادعایی حقوق بشر، حقوق بشردوستانه و حقوق کیفری ارائه دهند.
با این حال، به تازگی درباره این ادله پرسشهایی در مورد اصالت، قابلیت اعتماد و ارزش اثباتی آنها مطرح میشود. به ویژه در دادرسیهای قضایی، اتکای فزاینده به تصاویردیجیتالی منبعباز نیاز به سطح بالاتری از سواد تکنولوژیکی در بین افراد حاضر در دیوان دارد تا اصول یکپارچگی و انصاف دادرسیها حفظ شود.
ما امیدواریم که این راهنما که در می ۲۰۲۴ منتشر شده است، به عنوان همراهی ارزشمند نه تنها برای قضات بلکه برای تحقیقات انجامشده توسط نهادهای بینالمللی پاسخگویی مانند کمیسیونهای تحقیق، ماموریتهای حقیقتیابی، ماموریتهای سازمان ملل متحد و نهادهای شبهقضایی مورد استفاده قرار گیرد.
بازگشایی راهنما: منبعی برای رمزگشایی از ادله دیجیتالی منبعباز
این راهنما توسط گروهی از وکلا، صاحبنظران دانشگاهی، وکلای مدافع حقوق بشر و محققان منبعباز نوشته شده است. هدف از تدوین راهنمای حاضر این است که فرآیند ارزیابی تصاویر دیجیتالی منبعباز را رمزگشایی کند و یک نقشه راه برای ارزیابی اعتبار، قابلیت اعتماد و ارزش اثباتی رو به رشد این قبیل ادله ارائه دهد. هدف ما ایجاد منبعی جامع برای کمک به متخصصان حقوقی و تحقیقی در نهادهای بینالمللی است تا در هنگام ارائه ادله توسط یک طرف دادرسی یا یک شخص ثالث و یا از طریق یک گزارش خارجی به دست آمده، بتوانند با دقت اطلاعات منبعباز دیجیتالی آشنا شوند. این سند راهنمایی برای انجام تحقیقات منبعباز نیست؛ زیرا منابع زیادی در دسترس هستند و سایر رسانهها بهتر میتوانند این نوع راهنماییها را ارائه دهند. در عوض، این راهنما برای کمک به قضات، حقیقتیابان منصوب رسمی و سایر تصمیمگیرندگان در ارزیابی اطلاعات منبعباز با تشریح برخی از متداولترین تکنیکهای تحقیقاتی منبعباز و ارائه بینشهایی در مورد نحوه انجام تحقیقات منبعباز تدوین شده است.
راهنمای حاضر به چالشهای منحصر به فردی که اطلاعات منبع باز دیجیتال ایجاد میکند، نظیر فقدان نشانههای سنتی اصالت، منابع ناشناس یا ناشناخته، انتشار گسترده محتوا در سراسر اینترنت و روشهای مختلفی می پردازد که ممکن است محتوای غیرمعتبر باشد. همچنین اذعان میکند در حالی که تصاویر منبعباز آنلاین ممکن است همیشه آن چیزی نباشند که ادعا میشود – به دلایل متعدد مانند انتساب نادرست، ویرایش، تغییر فراداده، صحنهسازی وقایع و استفاده از هوش مصنوعی برای ایجاد یا دستکاری محتوا – بسیاری از اینها را میتوان با استفاده از تکنیکهای ممیزی مناسب شناسایی کرد. علاوه بر این، تصاویر دیجیتالی غیرمعتبر ممکن است همچنان ارزش اثباتی داشته باشند.
این سند بر مبنای پروتکل برکلی در مورد تحقیقات منبعباز دیجیتالی با تمرکز ویژه بر حمایت از قضات و سایر حقیقتیابان بنا شده است. این راهنما حول مسائل کلیدی که یک دادگاه یا نهاد حقیقتیابی ممکن است نیاز به بررسی آنها در ارزیابی اطلاعات منبعباز داشته باشد، سازماندهی شده است؛ از جمله تعیین اصالت یک تصویر دیجیتالی، همچنین تجزیه و تحلیل فراداده مرتبط، منبع، مکان و اطلاعات زمانی. برای هر مسئله، راهنما اصطلاحات و تکنیکهای مرتبط را تعریف میکند، نواقص آنها را توضیح میدهد و مثالهایی ارائه میدهد که میتواند به فرآیند ارزیابی قضات و حقیقتیابان کمک کند. در هر بخش، جایگاهی برای «نکات کلیدی» وجود دارد که خلاصهای از اطلاعات را برای ارجاعات فوری ارائه میدهد. در این راهنما یک فرهنگ اصطلاحات رایج مرتبط با ارزیابی اطلاعات منبعباز دیجیتال نیز وجود دارد.
در راهنمای حاضر، ما به بررسی ملاحظات اساسی که یک قاضی یا نهاد تحقیقاتی ممکن است بخواهد با طرف ارائهدهنده محتوا مطرح کند، میپردازیم؛ از جمله تایید محتوا، تحلیل فراداده و ارزیابی اعتبار منبع. مهمتر از همه، بر اهمیت تحلیل تاییدی تاکید میکنیم و بر این ایده تکیه داریم که اطلاعات منبعباز دیجیتالی باید مکمل و نه جایگزین اشکال سنتی ادله باشد. ما همچنین دیدگاههای پیشرو در مورد نقش هوش مصنوعی و رسانهها در دادرسیهای حقوقی آینده ارائه میدهیم که نشان میدهد این تحولات ممکن است چگونه در تحقیقات جنایات بینالمللی و نقضهای حقوق بشر وارد شوند. همانطور که تکنولوژی به تکامل ادامه میدهد، ماهیت ادله دیجیتالی نیز تغییر خواهد کرد. امیدواریم که این راهنما به عنوان منبعی حیاتی برای هر کس که در حوزه ارزیابی ادله مشغول به فعالیت است، کاربرد داشته باشد.
این سند بر اهمیت رویکردهای میانرشتهای را در انطباق با تکامل دیجیتال در چارچوبهای قانونی تاکید میکند و میتواند به عنوان پلی بین دنیای تکنولوژی و تحقیقات بینالمللی عمل کند. با بررسی و توضیح جزئیات تصاویر منبعباز، امیدواریم به تلاشهای جاری برای ارتقای سواد دیجیتال در میان متخصصان حقوقی کمک کنیم و آنان را قادر سازیم تصمیمات آگاهانهای در مورد قابل پذیرش بودن و وزن اعتبار ادله دیجیتال منبعباز بگیرند. حوزههای قضایی مختلف قوانین متفاوتی در مورد پذیرش دارند و در این که آیا برای این ادله کارشناسی لازم است یا خیر، و اگر چنین است، چه نوع تخصصی نیاز است. با این حال، امیدواریم که تاثیر راهنما فراتر از دادگاه باشد و به ارتقای اعتبار و شفافیت تحقیقات حقوق بشر، ماموریتهای حقیقتیابی و سازکارهای پاسخگویی در سراسر جهان کمک کند.[۲]
[۱] https://opiniojuris.org/2024/05/20/evaluating-digital-open-source-imagery-a-guide-for-judges-and-fact-finders/, 20 May 2024
پست وبلاگ حاضر «ارزیابی تصاویر دیجیتال منبع باز: راهنمایی برای قضات و حقیقت یابان» را معرفی میکند که به زبانهای انگلیسی، فرانسوی، اسپانیایی، عربی و اوکراینی در دسترس است. این راهنما نتیجه همکاری بین دانشگاه کوئین مری لندن، ابتکار عدالت جامعه باز، پروژه TRUE، مرکز حقوق بشر دانشگاه اسکس، مرکز حقوق بنیادین مدرسه هرتی، موسسه Mnemonic، مرکز حقوق بشر دانشگاه کالیفرنیا برکلی، موسسه حقوق بشر بوناورو دانشگاه آکسفورد و موسسه WITNESS است.
[۲] ویراستار ادبی: صادق بشیره(گروه پژوهشی آکادمی بیگدلی)